علی خان ظهیرالدوله؛ نامی بر معروفترین آرامستان شمیران

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز چهار‌شنبه هفتم تیرماه 1402 خورشیدی، یکصدمین روز سال جاری، برابر است با بیست و هشتم ژوئن 2023 میلادی و نهم ذی‌الحجه 1444 هجری قمری.

99 سال پیش در چنین روزی در سال 1303، علی خان ظهیرالدوله ـ بنیان‌گذار و رئیس انجمن اخوت و داماد ناصرالدین شاه قاجار ـ درگذشت.

تحصیلات مقدماتی، مرگ پدر و تأسیس انجمن اخوت

علی‌ خان قاجار دولو یا علی‌ خان «ظهیرالدوله» ملقب به «صفاعلی»، در سال 1243 متولد شد. تحصیلات مقدماتی را نزد «میرشفیعا» ادیب و شاعر شیرازی انجام داد؛ زیرا در آن اوقات به همراه پدرش که مأمور فارس بود، در شیراز زندگی می‌کرد. پدرش محمدناصر خان ظهیرالدوله بود. پس از آنکه او درگذشت، به مناسبت اعتمادی که ناصرالدین شاه به این خاندان یافته بود، علی خان را با همان لقب «ظهیرالدوله» و با سمت وزیر تشریفات در دربار به خدمت گمارد و مرتبت او را چندان اهمیت گذارد که در ۱۶سالگی یکی از دختران خود را به نام «فروغ‌الدوله» به عقد ازدواج او درآورد. ظهیرالدوله پس از آن در چند ولایت به حکومت رسید. در سال 1264 از پیروان «صفی‌ علیشاه» شد و «انجمن اخوت» را تأسیس کرد. با شروع جنبش مشروطه به آزادی‌خواهان پیوست و در رویداد به توپ بستن مجلس شورای ملی خانه‌اش ویران شد.

حکومت مازندران و گیلان

ظهیرالدوله دو بار به حکمرانی مازندران منصوب شد. بار نخست در سال 1280 مقارن با حکومت مظفرالدین شاه بود. ظهیرالدوله در این زمان سعی در شکستن امتیازهای بیش از حد عمّال دولتی و متنفذان محلی داشت و در شهر «بارفروش» با یکی از روحانیان برجسته به نام شیخ کبیر اختلاف پیدا کرد و این مسئله موجب شد شیخ ظهیرالدوله را تکفیر کند و مردم به خانه‌های طرفین درگیری حمله کرده و تاراج کنند. افرادی هم در این درگیری‌ها کشته شدند. سرانجام ظهیرالدوله از مقامش برکنار شد و به عنوان وزیر تشریفات به تهران بازگشت. بار دوم، در گرماگرم انقلاب مشروطه بود که در زمان استبداد صغیر محمدعلیشاهی، ظهیرالدوله که حاکم گیلان بود، به حکومت مازندران نصب شد. او در این دوره به علت نداشتن قدرت نظامی یا حمایت دولت مرکزی، قادر به جمع‌آوری مالیات نبود و اوضاع ولایت به شورش کشیده شد.

حکومت همدان

از سال 1285 دوران حکومت ظهیرالدوله در همدان آغاز شد. چند اقدام مهم او در همدان که هر یک از آنها مظهری از طرز تفکر سیاسی او و منشأ اثری انسانساز و مردمی بودند، به اختصار:

ـ تشکیل مجلس فوائد عمومی همدان و تشکیل صندوق عرایض و شکایات در همدان

ـ ساختن سنگ‌های اوزان رسمی و جمع‌آوری اوزان نادرست

ـ مبارزه با خان‌های محتکر و عاملان گرانی گندم و قحطی

 و ریشه‌کن کردن اختلافات خونین حیدری ـ نعمتی، است.

علی خان ظهیرالدوله در 7 تیر 1303 در 60سالگی در تهران بدرود زندگی گفت. کالبد وی را در شمیران به خاک سپردند؛ در گورستانی که 99 سال است به نام خود او «ظهیرالدوله» خوانده می‌شود.

موسیقی استفاده‌شده در این پادکست:

نوازندگی سه‌تار

نوازنده: احمد عبادی

بازنویسی، تنظیم و اجرا: آرش امجدی

تهیه‌کننده رادیویی: انسیه سمیع‌ پور

کانال تلگرام «دیروز همین‌جا»:

https://t.me/diroozhaminja

انتهای پیام/