به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز سه‌شنبه دوم اسفندماه 1401 خورشیدی، 338اُمین روز سال جاری، برابر است با سی‌ام رجب 1444 هجری قمری و بیست و یکم فوریه 2023 میلادی.

امروز ۲۱ فوریه، از سوی یونسکو ـ سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد ـ به عنوان «روز جهانی زبان مادری» نامگذاری شده‌ است.

نامگذاری این روز در کنفرانس عمومی یونسکو در سال ۱۹۹۹ میلادی به منظور کمک به «تنوع زبانی و فرهنگی» صورت گرفت. مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز به علت اهمیت زیاد آن، سال ۲۰۰۸ میلادی را «سال جهانی زبان‌ها» اعلام کرد.

علت نامگذاری روز جهانی زبان مادری

پیشینه‌ «روز جهانی زبان مادری» به زمانی برمی‌گردد که در سال ۱۹۵۲ میلادی دانشجویان دانشگاه‌های مختلف شهر داکا پایتخت امروزی کشور بنگلادش ـ که در آن زمان پاکستان شرقی نامیده می‌شد و هنوز مستقل نشده بود ـ از جمله دانشجویان دانشگاه داکا و دانشکده‌ پزشکی آن، در تلاش برای ملی کردن «زبان بنگالی» به عنوان دومین زبان پاکستان (در کنار زبان اردو) تظاهرات مسالمت‌آمیزی در داکا برگزار کردند. به دنبال این حرکت دانشجویان، پلیس به آن‌ها تیراندازی کرد و عده‌ای را کشت. پس از استقلال بنگلادش از پاکستان، یونسکو در نوامبر سال ۱۹۹۹ روز ۲۱ فوریه را «روز جهانی زبان مادری» نامید و از آن زمان این روز در بیشتر کشورها گرامی داشته می‌شود و برنامه‌هایی در پیوند با این روز برگزار می‌گردد.

شعار روز جهانی زبان مادری

معمولاً مراسم روز جهانی زبان مادری به‌صورت رسمی در مقر یونسکو در شهر پاریس و با سمیناری آغاز می‌شود که در آن شرکت‌کنندگان از سراسر دنیا، برنامه‌های منطقه‌ای و ملی خود را برای حفظ تنوع زبانی اعلام می‌کنند.

امسال ـ سال 2023 میلادی ـ نیز، روز جهانی زبان مادری برای بیست و چهارمین بار (از سال 2000)  برگزار می‌شود. یونسکو شعار امسال را:

«آموزش چندزبانه ـ ضرورت تحول آموزشی» 

multilingual education - a necessity to transform education

اعلام کرده است.

سال گذشته (2022 میلادی)، شعار این روز: «استفاده از فناوری برای یادگیری چندزبانه ـ چالش‌ها و فرصت‌ها»، و سال 2021، «ترویج چندزبانگی به منظور غنابخشیدن آموزش و جامعه» بود.

ضرورت حفظ زبان‌های در حال انقراض

حدود نیمی از زبان‌های دنیا در معرض نابودی قرار دارند. مرگ هر زبان به معنای از دست رفتن مجموعه‌ای از فرهنگ، تاریخ و آداب گروهی از ساکنان زمین است. مطابق برآورد یونسکو، از حدود 6700 زبانی که در جهان شناخته شده، بیش از سه هزار زبان در حال نابودی است. این زبان‌های در حال نابودی، توسط گروه‌های بسیار کوچکی به کار برده می‌شوند و تقریباً هیچ‌کدام بختی برای بقا ندارند. ۹۶ درصد از زبان‌ها تنها در میان ۴ درصد از جمعیت جهان رواج دارند. برای نمونه، در جزایر پاپوآ گینه نو واقع در اقیانوس آرام، بیش از ۸۰۰ زبان وجود دارد که بعضی از آنها متعلق به جمعیتی کمتر از ۲۰۰ نفر هستند. تعداد کل ساکنان این جزایر به هفت میلیون نفر نمی‌رسد. به باور یونسکو، باید تلاش کرد تا زبان‌هایی که گسترش زیادی ندارند، در کنار زبان‌های فراگیر بخت ادامه حیات داشته باشند. چنین تلاشی با توجه به نقش زبان در شکل‌گیری شخصیت فردی و هویت فرهنگی قوم‌ها و ملیت‌ها، می‌تواند فرهنگ جهانی را شکوفاتر کند.

اصطلاح زبان مادری

درباره «اصطلاح زبان مادری» می‌توان گفت: این اصطلاح در کاربرد وسیع به چند موقعیت گوناگون اشاره دارد که دو مورد از آن‌ها عبارت است از:

1. زبان اول (First language) یا زبان مادری، که به اولین زبانی گفته می‌شود که کودک تکلم به آن را یاد می‌گیرد.
2. زبان یا زبان‌هایی که آدمی با آن به شناخت و آگاهی دست پیدا می‌کند.

در بعضی از کشورها، اصطلاحات زبان بومی یا زبان مادری بیشتر به زبان قومی یک فرد اشاره دارد تا زبان اول او. در انگلیسی این اصطلاح اغلب هنگامی مورد استفاده قرار می‌گیرد که فرد در یک کشور خارجی باشد. در ایران افزون بر زبان فارسی، در مجموع حدود 70 زبان و گویش رواج دارد و بزرگ‌ترین گروه‌های زبانی ایران را، فارسی، آذربایجانی، کُردی، ترکی، ترکمنی، گیلکی، مازندرانی، تالشی، لری، عربی، بلوچی، لکی و تاتی تشکیل می‌دهند.

تنوع زبانی در ایران و پیوند آن با زبان فارسی

کشور ما ـ ایران ـ هم به دلیل سابقه کهن تاریخی و موقعیت کم‌مانند جغرافیایی‌، از تنوع زبان‌های مادری برخوردار است و همین تنوع نوعی دولتمندی فرهنگی در ایران را به وجود آورده است. حفظ این تنوع در کنار حفظ زبان فارسی، به عنوان زبان واحد و مشترک میان همه مردمی که زبان‌های مادری متفاوتی از زبان فارسی دارند، اهمیت بسیار فراوانی دارد. حفظ زبان‌های مادری حتّی به تقویت زبان فارسی به‌عنوان زبان رسمی و مشترک ما ایرانیان کمک می‌کند. همزیستی زبان‌های مادری و  زبان فارسی در ایران، تجربه‌ای تاریخی برای همه ایرانیان است. ایرانیان با هر زبان مادریی که داشته‌اند، پذیرفته‌اند که هم زبان مادری خود را حفظ کنند و هم برای ارتباط با دیگر ایرانیان یک زبان مشترک به نام زبان فارسی را به کار گیرند.

تحقیق، تنظیم و اجرا: آرش امجدی

تهیه‌کننده: انسیه سمیع پور

موسیقی استفاده‌شده در این پادکست:

آلبوم: بر تارک سپیده

قطعه: کنسرتینو برای کمانچه و ارکستر

آهنگساز (تنظیم‌کننده): ارسلان کامگار 

تکنواز: اردشیر  کامگار

انتهای پیام/