جشن فروردینگان و خاموشی صادق هدایت

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز شنبه نوزدهم فروردین ماه 1402 خورشیدی، نوزدهمین روز سال جاری، برابر است با هشتم آوریل 2023 میلادی و هفدهم رمضان 1444 هجری قمری.

امروز، فروردینگان (فروردگان) است.

این جشن در روز فروردین از ماه فروردین، نوزدهمین روز از ماه فروردین (در گاه‌شمار ایران باستان) برگزار می‌شده است. این جشن ویژه‌ «فرَوَهَرها» یا «روان درگذشتگان» بوده است. ایرانیان در این روز خانه‌ها را می‌رفته و همه جا را تمیز و آراسته کرده و گل و گیاه و نقل و نبات و آتش و چراغ روشن در سفره می‌نهاده‌ و به این ترتیب روان درگذشتگان را خشنود می‌کرده‌اند. ابوریحان بیرونی نوشته است: «در جشن فروردگان در دخمه‌ها چوب صندل بخور می‌دهند و موبدان با نذور میوه و گل، مراسم آفرینگان به جای می‌آورند».

                                                ************************************************************************************

72 سال پیش در چنین روزی در سال ۱۳۳۰، صادق هدایت ـ نویسنده‌ معاصر و از پیشگامان داستان‌نویسی نو ایران ـ بدرود زندگی گفت.

تولد، تحصیلات، نخستین تجربه‌های نویسندگی

صادق هدایت در اواخر بهمن ماه سال ۱۲۸۱ در تهران به دنیا آمد. جدّ او رضاقلی خان هدایت، از مردان نامی عصر ناصری و مؤلف کتاب‌های «مجمع الفصحا» و «تاریخ روضه‌ الصفای ناصری » است. هدایت تحصیلات ابتدایی را در مدرسه‌ علمیه، و متوسطه را در مدارس دارالفنون و «سن لویی» در تهران گذراند. در مدرسه‌ سن لویی زبان فرانسه را یاد گرفت و با ادبیات جهان آشنا شد. در این مدت، کتاب‌های «انسان و حیوان» و «تصحیح رباعیات خیام» را نوشت. «شرح حال یک الاغ هنگام مرگ» را نیز در سال 1303 در «مجله وفا» منتشر کرد.

اعزام به خارج برای تحصیل، بازگشت به میهن و استخدام در دولت

هدایت در سال ۱۳۰5 همراه با اولین گروه محصلان اعزامی به بلژیک رفت و در رشته ریاضیات محض به تحصیل پرداخت. او از وضع تحصیل و رشته‌اش در بلژیک راضی نبود و می‌خواست که خود را به پاریس که آن زمان مرکز تمدن غرب بود برساند. چند ماهی از اقامتش در بلژیک نگذشته بود که در اسفند ۱۳۰۵ پس از تغییر رشته و دوندگی فراوان به پاریس منتقل شد. در سال ۱۳۰۹ بی آنکه تحصیلاتش را به پایان رسانده باشد، به تهران بازگشت و به استخدام بانک ملی درآمد، اما دو سال بعد استعفا کرد و تا پایان عمر چند بار وارد کارهای دولتی شد و هر بار بیرون آمد. کارهایی که به هیچ روی در شأن او نبود.

آثار شاخص

صادق هدایت در طول زندگی نه چندان طولانی خود، داستان‌های زیادی به فارسی نوشت، کتاب‌هایی را از زبان‌های پهلوی و فرانسه به فارسی ترجمه کرد، به خلق نمایشنامه پرداخت و تحقیقاتی نیز در متون پهلوی به انجام رساند. «گجسته ابالیش»، «گزارش گمان‌شکن» و «کارنامه اردشیر بابکان» بخشی از ترجمه‌های او از زبان پهلوی به فارسی است. همچنین او برای نخستین بار در ایران، اقدام به جمع‌آوری «متل‌ها و داستان‌های عامیانه» کرد. کتاب «اوسانه»‌ او مجموعه‌ای از ترانه‌های عامیانه است.

صادق هدایت نوشتن معروف‌ترین اثر خود ـ بوف کور ـ را در بمبئی در سال ۱۳۱۵ به پایان رساند. او «بوف کور» را در پاریس نوشته بود و پس از پرداخت نهایی در بمبئی، آن را به صورت پلی‌کپی در 50 نسخه انتشار داد و برای دوستان خود فرستاد؛ از جمله برای مجتبی مینوی که در لندن بود و محمدعلی جمالزاده که در ژنو اقامت داشت. زبان هدایت از نظر به‌کارگیری عبارات و اصطلاحات خاص مردم عامی و کوچه و بازار، یکی از نمونه‌های نثر معاصر فارسی است. کتاب‌های: «فوائد گیاهخواری»، «سه قطره خون»، «علویه خانم»، «نیرنگستان»، «ترانه‌های خیام»، «وغ‌ وغ ساهاب»، و «سگ ولگرد» از دیگر آثار اوست.

صادق هدایت در ۱۹ فروردین ۱۳۳۰ در 48سالگی در آشپزخانه‌ خانه خود در پاریس ـ خانه شماره 37، طبقه سوم ـ با باز گذاشتن شیر گاز و استنشاق آن در خواب، به زندگی‌اش پایان داد.

او پیشتر در سال 1307 نیز در رودخانه‌ای در فرانسه اقدام به این کار کرده بود، اما سرنشینان یک قایق او را نجات دادند. بعداً در این باره به برادرش محمود نوشته بود: «یک دیوانگی کردم، به خیر گذشت». او نمایشنامه‌ «پروین دختر ساسان» و مجموعه داستان «زنده به گور» را در همان سال نوشته بود، اما آن‌ها را دو سال بعد در 1309 در تهران منتشر کرد. فردای آن روز، روزنامه فیگارو در پاریس این تیتر را زد: «صادق هدایت نویسنده بزرگ ایران و برادرزن ژنرال رزم آرا نخست‌وزیر مقتول ایران خودکشی کرده است». صادق هدایت را چند روز بعد در قطعه 85 «گورستان پرلاشز» پاریس به خاک سپردند. متن سنگ قبر او تنها شامل نامش و عکسی از جغد است که به کتاب بوف کور او اشاره دارد. گورستان پرلاشز یکی از دیدنی‌های پاریس است و در هر گوشه آن آرامگاه بزرگانی دیده می‌شود که هرکدام بخشی از تاریخ اروپا یا جهان در دو سده اخیر را به خود اختصاص داده‌اند.

خانه صادق هدایت، فیلم و کتاب برای آشنایی بیشتر با او

خانه صادق هدایت در زمان‌های کوتاهی که در تهران اقامت داشته، در خیابان سعدی، بالاتر از خیابان منوچهری، ضلع جنوب‌ غربی بیمارستان امیر اعلم، شماره 3 روبه‌روی «رستوران ریشه» در خیابان کوشک سابق بوده است. پیشتر این خیابان به نام‌های «هدایت» و «کپنهاک» نیز خوانده می‌شده، اما اکنون نام شهید سروش تقوی را بر خود دارد. این خانه را پدر صادق هدایت بنا کرده و شکل و ساختار آن به سبک اواخر دوران قاجار است. گفته می‌شود خانه سفیر کبیر دانمارک هم که پهلو به پهلوی خانه صادق هدایت واقع شده و هنوز هم همین کاربری را دارد، در اصل جزء همین بنا بوده، اما پدر صادق هدایت بعداً آن را به «سفارت پادشاهی دانمارک» فروخته است. خانه صادق هدایت در تهران، در آبان 1378 با شماره 2491 به ثبت ملی رسید. برای آشنایی بیشتر با پرآوازه‌ترین نویسنده معاصر ایران، دو کتاب «آشنایی با هدایت» نوشته م. فرزانه، و «هشتادودو نامه هدایت به شهیدنورایی (با توضیحات و مقدمه ناصر پاکدامن)» را بخوانید و مستند درخشان کیومرث درم‌بخش ـ سفر بهاری ـ با بازی و صدای پرویز فنی‌زاده، ساخته‌ 1353، را ببینید!  

موزیک استفاده‌شده در این پادکست:

قطعه اول: تابلوهای ایرانی

آهنگساز: حشمت سنجری

قطعه دوم: بومی‌وار

آهنگساز: مرتضی حنانه

بازنویسی، تنظیم و اجرا: آرش امجدی

تهیه‌کننده رادیویی: انسیه سمیع‌ پور

کانال تلگرام «دیروز همین‌جا»:

https://t.me/diroozhaminja

انتهای پیام/