کوچه مروی و مدرسه و دبیرستان مروی؛ از آغاز تا امروز

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز شنبه بیست و هفتم اسفندماه 1401 خورشیدی، 363اُمین روز سال جاری، برابر است با بیست و پنجم شعبان 1444 هجری قمری و هجدهم مارس 2023 میلادی. 

 204 سال پیش در چنین روزی در سال ۱۱۹۷، حاج محمدحسین مروی ـ بنیانگذار مدرسه‌ی مروی ـ درگذشت.

حاج محمدحسین خان پسر بیرام علی خان و از تیره‌ عزالدین‌لو شاخه‌ اشاقه‌باش ایل قاجار بود. در اوائل سلطنت فتحعلی شاه، ازبک‌ها به مرو حمله کردند و محمدحسین خان که حاکم مرو بود و اجدادش از زمان شاه تهماسب صفوی حکومت آن حدود را داشتند، از آنان شکست خورد و در سال ۱۱۷۸ به کابل فرار کرد و از آن جا به قندهار و از قندهار به سیستان و در نهایت به تهران رسید. در تهران فتحعلی شاه به دیدارش رفت، او را احترام گذاشت و عزیزش داشت. حتی بعد از کشتن حاج ابراهیم کلانتر صدر اعظم خود، به خان مروی پیشنهاد صدارت داد، اما محمدحسین خان از قبول صدر اعظمی خودداری کرد و تا پایان عمر با عزت و احترام بسیار در دربار شاه قجر زیست.

خان مروی هرگز نتوانست بار دیگر به حکومت مرو بازگردد. او در طول اقامت خود در تهران  ثروت فراوانی اندوخت و در غربی‌ترین نقطه‌ محله‌ «عودلاجان» داخل «حصار صفوی» شهر تهران، خانه و باغ وسیعی برای خود تدارک دید. آن باغ و خانه در کوچه‌ مقابل «عمارت شمس‌ العماره» که امروز به «کوچه‌ مروی» شهرت دارد، قرار داشت. محمدحسین خان از سوی فتحعلی شاه ملقب به «فخرالدوله» هم  شد. خان مروی در زمان حیات خود در زمینی در شمال کوچه‌ مروی در سال ۱۲۳۱ هجری (95/1194 خورشیدی) مسجد و بنا بر رسم معمول آن روزگار، مدرسه‌ علوم دینی در مجاورت آن بنا کرد. او بعدها باغی را که در جنوب آن مسجد و ضلع جنوبی کوچه‌ مروی داشت، وقف مسجد و مدرسه‌ دینی‌اش نمود و در پایان عمر تمام اموال و املاک مزروعی را که مشتمل بر چند پارچه آبادی و نیز چندین خانه، دکان و غیره بود، به همین منظور وقف مسجد و مدرسه کرد. این مدرسه و مسجد به «خان مروی» یا «مروی» شهرت یافت، هر چند در برخی از اسناد این ابنیه را با اشاره به لقب او، «فخرالدوله» و «فخریه» نیز نوشته‌اند. در تهران قدیم، کوچه‌ مروی اهمیت فروانی داشت و از نقاط آباد و مشهور شهر به شمار می‌رفت. افزون بر «مسجد مروی»، وجود «مسجد حکیم» نیز در این کوچه بر اهمیت بیشتر آن افزوده بود. ابتدای کوچه‌ مروی جنب «حصار ارگ» بازارچه‌ کنار خندق  ـ بازارچه‌ شتر گلو ـ از دیگر عوامل شهرت و اهمیت این کوچه بود.

در دوره‌ ناصرالدین شاه با ساخته شدن عمارت شمس‌العماره مقابل کوچه مروی و احداث «خیابان ناصریه» (ناصر خسرو)، میدانی مقابل سردر شرقی ارگ سلطنتی ابتدای کوچه‌ مروی پدید آمد که به «میدان شمس‌ العماره» مشهور شد. ساخته شدن این بناها، بیش از پیش سبب گردید تا کوچه مروی و آن محدوده در مرکز توجه پایتخت‌نشینان قرار گیرد، به‌ویژه این‌که بازارچه‌ مروی توانسته بود تهرانی‌ها را به فضای خود جلب کند. بازارچه و گذر مروی در آن زمان از نامدارترین بازارهای «دارالخلافه‌ ناصری» به شمار می‌رفت. آب مازاد «قنات ارگ» نیز در این نقطه به شیوه‌ کهن ایرانی در انتقال آب به طریق «شتر گلو» در ضلع شرقی خیابان ناصریه ابتدای کوچه‌ مروی می جوشید و از زمین بالا می‌آمد که یکی از «آب منگل‌های تهران» را تشکیل می‌داد و این باز هم به جذابیت این محله افزوده بود. این وضعیت ادامه داشت، تا اینکه در دوران رضا شاه در اراضی وقفی «باغ مروی» دبستان و دبیرستانی برای تحصیل دانش‌آموزان با شیوه‌ نوین احداث شد.

محمدحسین خان مروی در ۲۷ اسفند ۱۱۹۷ شمع وجودش خاموش گشت.

موزیک استفاده‌شده در این پادکست:

آلبوم: شهرناز

در مایه دشتی

نوازنده سنتور: فرامرز پایور

بازنویسی، تنظیم و اجرا: آرش امجدی

تهیه‌کننده: انسیه سمیع‌ پور

کانال تلگرام «دیروز همین‌جا»:

https://t.me/diroozhaminja

انتهای پیام/