کتابخانه ملی ایران؛ از خیابان رفائیل تا اراضی عباس آباد تهران

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز پنج‌شنبه یازدهم اسفندماه 1401 خورشیدی، 347اُمین روز سال جاری، برابر است با نهم شعبان 1444 هجری قمری و دوم مارس 2023 میلادی. 

۱8 سال پیش در چنین روزی در سال ۱۳۸۳، ساختمان جدید «کتابخانه‌ ملی ایران» گشایش یافت.

ساختمان قدیم و آغاز به کار آن

ساختمان قدیم کتابخانه‌ ملی ایران در تابستان ۱۳۱۶ در خیابان رفائیل آن زمان و قوام‌السلطنه‌ بعدی و سی تیر فعلی در تهران، برپا شده بود. از اسناد و مدارك چنين بر می‌آيد كـه با وجود افتتـاح كتابخانه ملّی ايـران در سـوم شهريور 1316، ساختمان كتابخانه به طور كامل ساخته و آماده نشده بود و بعضي از قسمت‌های آن در سال‌های بعد دستکم تا 1320 كـامـل شده‌اند. از ايـن رو، در روزنـامـه اطلاعات ۱۸ خرداد ۱۳۱۸ درباره افتتاح کتابخانه‌ ملی ایران آمده است: «عمارت جدید کتابخانه‌ ملی ایران که در شمال عمارت موزه‌ ایران باستان در خیابان رفائیل ساختمان شده است، از هر حیث آماده شد و از روز دوم تیرماه افتتاح و تالار مطالعه‌ کتابخانه همه‌روزه به‌استثنای ایام تعطیل، از ساعت هفت صبح تا یکساعت بعدازظهر برای استفاده‌ مراجعه‌کنندگان دایر خواهد بود».

طراح، نخستین رئیس و شکل گیری  جدید سازمانی

این ساختمان قدیمی را آندره گدار باستان‌شناس و معمار فرانسوی مقیم ایران طراحی کرده بود. نخستین رئیس کتابخانه‌ ملی، مهدی بیانی ـ نسخه‌شناس نامدار ـ بود که از ۱۳۱۶ تا ۱۳۴۰، به مدت ۲۴ سال ریاست کتابخانه‌ ملی را بر عهده داشت. در سال ۱۳۵۸ مرکز خدمات کتابداری، و در سال ۱۳۷۸ سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی در کتابخانه ملی ادغام شدند و سرانجام در سال ۱۳۸۱ با تصویب شورای عالی اداری، کتابخانه ملی و سازمان اسناد ملی با هم ادغام شدند و «سازمان اسناد و کتابخانه‌ ملی ایران» شکل گرفت. سازمان اسناد ملی ایران در سال ۱۳۴۹  بنیان شده‌بود.

آغاز به کار و ویژگی‌های ساختمان جدید

ساختمان جدید كتابخانه ملی، واقع در زمین‌های عباس‌آباد تهران است. مراسم گشایش ساختمان جدید کتابخانه‌ ملی، با حضور رئیس جمهور وقت، تعدادی از نویسندگان، ناشران و سفیران کشورهای خارجی، در ۱۱ اسفند ۱۳۸۳ برگزار شد. این ساختمان 97000 متر مربع زیربنا دارد که در ۸ طبقه ساخته شده و افزون بر بخش‌های گوناگون و متعدد، دارای ۱4 تالار است که در برابر زلزله 9 ریشتر مقاوم است. این ساختمان درشرایط عادی 4 میلیون جلد و درصورت استفاده ازقفسه‌بندی فشرده تا 7 میلیون جلد كتاب ونشریه ادواری را درخود جای می دهد. از ویژگی‌های مهم ساختمان، معماری پلکانی و ترکیب هرمی آن است. حجم پلكانی ساختمان، این امكان را فراهم كرده تا نور افق از روزن‌ها و نورگیرهای حاشیه‎‌ای بین طبقات (پنجره‌های اسپری) و نور خط ‌الرأسی از نورگیرهای سقفی مستقر در سطوح بام‌ها، همه فضاهای اصلی و تالارهای مطالعه را غرق در روشنایی سازد. تركیب هرمی ساختمان یادآور تركیب بیشتر بناهای معماری گذشته ایران است و روشنایی فضاهای داخلی با تأمین بیشترین نور از نورگیرهای سقفی و پیشانی‌های ساختمان، فضای بازارها و تیمچه‌‌ها و مسجدها و بناهای تك‌ افتاد‌ه‌ای چون قلعه‌ها و ارگ‌ها را در ذهن بیننده تداعی می‌كنند. تركیب هرمی بنا به حجم اصلی ساختمان منحصر نمی‌گردد و ادامه آن در پستی و بلندی‌های سبز اطراف محوطه، ساختمان و محوطه را به‌ صورت اندامی یكپارچه تا كناره‌های زمین كشانده است.

مشخصات جزئی ساختمان

بخشی از مشخصات دقیقتر ساختمان جدید کتابخانه ملی ایران برپایه اطلاعات صفحه «معماری معاصر ایران» در شبکه مجازی از این قرار است:

نام: کتابخانه ملی ایران

نشانی: تهران، اراضی عباس آباد

شركت مشاور: مهندسان مشاور پیرراز

معماران: یوسف شریعت زاده [←]، محسن میرحیدر، یدالله رزاقی

مدیر پروژه: محسن میرحیدر

سرپرست گروه معماری: يوسف شریعت زاده

طراحان سازه:

- مرحله اول گروه سازه مهندسان مشاور پیرراز به سرپرستی دکتر محسن رهنما

- مرحله دوم گروه سازه مهندسان مشاور سانو به سرپرستی مهندس بهمن حشمتی

تأسیسات و تجهیزات مکانیکی: گروه تاسیسات مکانیکی مهندسان مشاور پیرراز به سرپرستی مهندس حشمت الله منصف و همکاری مهندس محمود رضایی و مهندس علیرضا میرطاهری

طراحان تأسیسات و تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی: گروه تأسیسات الکتریکی مهندسان مشاور پیرراز به سرپرستی مهندس یونس قلی زاده طیار و همکاری مهندس مرتضی عباسی و مهندس محسن بابایی

طراحان فضای سبز: مهندسان مشاور پیرراز به سرپرستی مهندس فرهاد ابوالضياء

تاریخ طراحی: ۱۳۷۴- ۱۳۷۷

تاریخ ساخت: ۱۳۷۵ - ۱۳۷۷

مساحت زمین: ۶۲۰۰۰ مترمربع

مساحت سطح همكف: ۱۱۶۹۵ مترمربع

مساحت ساخته شده: ۹۷۰۰۰ مترمربع

نظارت:

- نظارت پروژه: مهندسان مشاور پیرراز

- نظارت بر اجرای نازک کاری: به سرپرستی مهندس محمد حسین پاپروسچی

- نظارت بر اجرای سازه: با سرپرستی مهندس شريف شریفی نارانی با همکاری مهندس غلامرضا حدادی

- نظارت بر اجرای تاسیسات مکانیکی: به سرپرستی مهندس علیرضا میرطاهری و همکاری مهندس نخجوانی

- نظارت بر اجرای تاسیسات الکتریکی و الکترونیکی: به سرپرستی مهندس اعرابی با همکاری مهندس کریمی

شورای مشورتی کارفرما برای پیشبرد طراحی معماری داخلی و تجهیزات

- مشاور معماری داخلی: حسن متقی

- نمایندگان کارفرما: دکتر محمدتقی امین الاسلامی اسکویی، مهندس بهروز احمدی، مهندس کامبیز ناظر عمو

- نمایندگان کتابخانۀ ملی (دستگاه بهره بردار): دکتر فریبرز خسروی، پوران سلطانی، دکتر زهرا شادمان

پیمانکاران

- پیمانکار سازه: شرکت آرمه دشت به مدیریت مهندس شهرام سلماسی جاوید به سرپرستی مهندس خلیل خلیل زاده

- پیمانکار نازک کاری ساختمانی: شرکت ایران بورگه به مدیریت مهندس ملکیانی فرد و سرپرستی مهندس شاهرودی، مهندس اعوانی

- پیمانکار تأسیسات و تجهیزات مکانیکی و الکترونیکی: شرکت آلاوه به مدیریت مهندس توتونچیان و سرپرستی مهندس سعادتی نژاد و مهندس دیلمی

- عکاس: احمد عالی (تصاویر قدیمی)، نام عكاسان تصاویر جدید در توضيحات هر عكس قید شده است.

کارفرما: وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان مجری ساختمانها و تأسیسات دولتی و عمومی، نماینده کارفرما و مجری طرح، مهندس ایرج امیری با همکاری کارشناسان طرح، دکتر اسکویی و مهندس آژر

امسال هشتادوپنجمین سال تأسیس نهاد کتابخانه‌ ملی ایران است. قدیمی‌ترین نسخه خطی این کتابخانه، «دس‍ت‍ور ال‍ل‍غ‍ه ال‍م‍س‍م‍ی ب‍ال‍خ‍لاص» اثر ادیب نطنزی به زبان عربی و فارسی مربوط به سده 5 هجری است.

*******

بازنویسی، تنظیم و اجرا: آرش امجدی

تهیه‌کننده: انسیه سمیع‌پور

مشخصات موسیقی متن این پادکست:

آلبوم: از آب‌ها به بعد،

ساخته: سیاوش کامکار،

قطعه: لب آب 

کانال تلگرام «دیروز همین‌جا»: https://t.me/diroozhaminja

انتهای پیام/