هنرهای ایرانی و نقش و نگار ساختمانی در آثار گرافیک قباد شیوا

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز سه‌شنبه چهارم بهمن‌ماه 1401 خورشیدی، 310اُمین روز سال جاری، برابر است با دوم رجب 1444 هجری قمری و بیست و چهارم ژانویه 2023 میلادی. 

82 سال پیش در چنین روزی در سال 1319، قباد شیوا ـ طراح و گرافیست ـ به دنیا آمد.

قباد شیوا در 4 بهمن 1319 در همدان زاده شد. پدرش آشنا به شعر و عرفان بود و در نواختن تار دستی داشت. برادر بزرگترش در بیمارستان آمریکایی‌‌ها در همدان کار می‌کرد و همو بود که کارت‌‌های کریسمسی را که آمریکایی‌‌ها به او هدیه می‌‌دادند، برای قباد می‌آورد و آن کارت‌ها گرایش به نقاشی را در قباد زنده کردند. کشیدن طرح‌های روی آن کارت‌ها نخستین تمرین‌های قباد در راه فراگیری هنر و مهارت نقاشی کردن بود. در دوران دبیرستان در کلاس سیف‌الله گلپریان از سه‌لایی و مقوا و هر آن چه می‌‌شد، کاردستی درست می‌کرد تا اینکه یک روز که همه‌ دانش‌آموزان باید کاردستی‌‌های خود را تحویل می‌دادند، قباد کاری انجام نداده بود. هنگامی که استاد از قباد خواست کار خود را نشان بدهد، قباد که ترس سراپایش را فراگرفته بود، ناگهان به یاد آورد که طرح یکی از کارت ‌تبریک‌‌ها را روی فیبر با رنگ پودری کشیده و در جیبش گذاشته. از سر ناچاری، همان را به استاد نشان داد و البته منتظر توبیخ او شد. اما استاد گلپریان نقاشی را با علاقه نگاه کرد و پس از این که دریافت قباد آن را کشیده، جلوی هم‌کلاسی‌‌ها از او و نقاشی‌‌اش بسیار تعریف کرد. این رویداد گرایش قباد را به نقاشی بیش از پیش افزایش داد.

لیسانس نقاشی در دانشگاه تهران و فوق لیسانس گرافیک در آمریکا 

قباد شیوا مدتی در کلاس نقاشی استاد گلپریان به عنوان دستیار کار کرد تا اینکه دست روزگار او را در دوره آموزشی دانشگاه تهران کنار عباس کیارستمی، فرشید مثقالی، آیدین آغداشلو و ابراهیم جعفری نشاند. علی‌محمد حیدریان، محمود جوادی‌پور، هوشنگ سیحون و محسن وزیری‌مقدم نیز از استادان او در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بودند. قباد در سال 1345 لیسانس نقاشی گرفت. پس از طی این مرحله، روزی از مجله‌ تماشا ـ هفته‌نامه اطلاع‌رسانی رادیو و تلویزیون ـ به سراغ شیوا آمدند. آن روز بود که همه چیز دگرگون شد. آن مجله فرصتی برای نوآوری فراهم کرد و موجب آشنایی با نویسندگانی شد که قباد را به کارگزینی رادیو و تلویزیون معرفی کردند تا به عنوان یکی از کارکنان واحد دکور به طراحی دکور، پوسترهای اطلاع ‌رسانی و روی جلد کتاب‌های انتشارات سروش بپردازد. او با کارهای برجسته و پسندیده خود مدیران تلویزیون را متقاعد کرد که واحد گرافیک را در آنجا راه‌اندازی کنند. سپس، تصمیم گرفت واحد گرافیک انتشارات سروش را ایجاد کند. در این مرحله، به چند کشور اروپایی سفر کرد تا ببیند واحدهای انتشاراتی در دنیا چگونه کار می‌کنند و با چرخه‌ کار گرافیک روز دنیا آشنا شود.

کارهایی که شیوا در آن سال‌‌ها انجام داد نه تنها او را به عنوان یکی از طراحان گرافیک ایرانی پرآوازه کرد، بلکه جایزه‌های جهانی را نیز برایش به همراه داشت. او جایزه‌ دوسالانه «پوستر بورنو» را برد، مجله‌های گرافیک کارهایش را چاپ می‌کردند و تا اندازه‌ای در جهان شناخته‌ شده بود. با وجود این، احساس کرد که به فراگیری دانش گرافیک نیاز دارد. از این رو، برای دانشگاه پرت (Pratt) نیویورک درخواست فرستاد و پذیرفته شد. زمانی که برای نام‌نویسی به دانشگاه رفت، به او گفتند که باید با هیئت علمی مصاحبه کند. شیوا تصور می‌کرد این مصاحبه بخشی از فرآیند پذیرش دانشجوی آن دانشگاه است. اما هنگامی که به جلسه مصاحبه رفت متوجه شد که آن‌‌ها تصور می ‌کردند شیوا برای درس ‌دادن درخواست داده است. آن‌ها از پیشینه کاری شیوا و جوایزی که دریافت کرده بود، چنین برداشتی کرده بودند. نتیجه این شد که گزینش واحدها را به خود شیوا سپردند و او فقط درس‌های پایه‌ای گرافیک را برگزید، تا زمانی که با مدرک فوق لیسانس از این دانشگاه فارغ‌التحصیل گردید.

بهره‌گیری از هنرهای گونه‌گون ایرانی و نقش و نگارهای ساختمانی در گرافیک

زمانی که قباد شیوا کار گرافیک را آغاز کرد، گرافیک ایران تابع گرافیک لهستان بود. اما او همواره از خود می‌پرسید چرا می‌‌گویند گرافیک لهستان، گرافیک ژاپن و نمی‌‌گویند گرافیک ایران. از این رو تصمیم گرفت گرافیک ایرانی کار کند و برای نخستین بار از طغرانویسی و خط شکسته نستعلیق به عنوان یک عنصر گرافیکی در پوستر «پنجمین جشن هنر شیراز» بهره گرفت. این نوآوری او بسیار به چشم آمد و تشویق شد تا در کارهایش هنرهای گونه‌گون ایرانی حتی آجرکاری و نقش و نگار ساختمانی را هم به کار بگیرد.

هنر گرافیک قباد شیوا به جایی رسید که انجمن بین‌المللی طراحان گرافیک (AGI) در انتشار ۱۲ کتاب از آثار ۱۲ طراح گرافیک برتر جهان با عنوان استادان بزرگ بین‌المللی طراحی گرافیک (International Masters of Graphic Design)، یک جلد را به قباد شیوا اختصاص دهد. این کار که حتی برای خود شیوا نیز شگفت‌‌انگیز بود، موجب شد که شیوا با دفتر آن انجمن تماس بگیرد و دلیل گزینش خودش را به عنوان یکی از ۱۲ استاد برتر گرافیک معاصر جهان بپرسد. چنین پاسخ شنید: «کارهای شما هویت مستقل و خاص دارد و شاخص گرافیک ایران است». بدینگونه بود که قباد شیوا به هدفی که از سال‌های جوانی پی ‌گرفته بود، دست یافت؛ چرا که می‌خواست در کنار گرافیک آلمان، گرافیک لهستان و گرافیک ژاپن، از گرافیک ایران نیز سخن به میان آید.

قباد شیوا ـ گرافیست پرآوازه ایرانی ـ امروز هشتاد و دومین شمع زندگانی خود را روشن می‌کند.

محقّق، نویسنده و گوینده: آرش امجدی

تهیه‌کننده: انسیه سمیع‌پور

انتهای پیام/