مجتبی مینوی طهرانی؛ ادیب، مصحح، مترجم، مورخ و نویسنده

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز آدینه هفتم بهمن‌ماه 1401 خورشیدی، 313اُمین روز سال جاری، برابر است با پنجم رجب 1444 هجری قمری و بیست و هفتم ژانویه 2023 میلادی.

 ۴6 سال پیش در چنین روزی در سال ۱۳۵۵، مجتبی مینوی طهرانی ـ ادیب، مورخ و نویسنده ـ درگذشت.

مجتبی مینوی در سال ۱۲۸۲ به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در سامرا به انجام رساند. در ۱۲۹۰ به همراه خانواده به ایران بازگشت و در مدارس «امانت» و «افتخاریه» به تحصیل پرداخت‌. تحصیلات متوسطه را هم در دارالفنون و دارالمعلمین مرکزی گذراند و با برخی شخصیت‌های ادبی از آن میان صادق هدایت همدرس بود. مینوی در ۱۳۰۲ به عنوان تندنویس در مجلس شورای ملی مشغول به کار شد. در همین دوره یادگیری زبان پهلوی را نزد پرفسور هرتسفلد آلمانی آغاز کرد. در ۱۳۰۷ به سمت معاونت دفتر سرپرستی محصلان در سفارت ایران در فرانسه و در همان سال به ریاست کتابخانه‌ ملی منصوب شد.

در این دوره با علامه محمد قزوینی آشنا شد و روش نقد تحقیقی متون را نزد او فراگرفت. در ۱۳۰۸ به عنوان عضو فرهنگی سفارت ایران در لندن به انگلستان رفت، تحصیلات عالیه‌ خود را در آن جا دنبال کرد و در کینگز کالج و مرکز مطالعات آسیایی و آفریقایی لندن به تحصیل پرداخت. در ۱۳۱۲ به ایران بازگشت و در تهیه و چاپ دوره‌ «شاهنامه» توسط کتابفروشی بروخیم شرکت کرد و نیز با محمدعلی فروغی در تهیه‌ خلاصه‌ شاهنامه به همکاری پرداخت. در ۱۳۱۳ بار دیگر به انگلستان رفت و طی ۱۵ سال اقامت در آن کشور، با خاورشناسان بنامی چون: ولادیمیر مینورسکی، هارولد نیکلسن، لمبتون، دنیسن رایس، هارولد بیلی و والتر هنینگ آشنا شد. همچنین او در اسفند ۱۳۱۹ پس از مدت کوتاهی که از تأسیس بخش فارسی بی‌بی‌سی توسط حسن موقر بالیوزی می‌گذشت، همکاری خود را با این رادیو آغار کرد. گفته می‌شود مینوی پس از بالیوزی دومین شخصی بود که در بخش فارسی بی‌بی‌سی مشغول به کار گردید.

تدریس در دانشکده ادبیات و تهیه میکروفیلم از نسخ خطی ترکیه

مجتبی مینوی در سال ۱۳۲۸ به ایران بازگشت و به تدریس در دانشکده‌ ادبیات دانشگاه تهران پرداخت. در ۱۳۲۹ از سوی دانشگاه تهران مأموریت یافت به کشور ترکیه رفته به عکسبرداری و تهیه‌ میکروفیلم از کتب خطی فارسی و عربی کتابخانه‌های آن جا بپردازد. در همین دوران موفق به تهیه‌ میکروفیلم از بیش از هزار نسخه‌ خطی شد که اکنون در کتابخانه‌ مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می‌شود. مینوی در سال ۱۳۳۱ مدتی ریاست تعلیمات عالیه‌ وزارت فرهنگ را عهده‌دار شد و در ۱۳۳۶ رایزن فرهنگی ایران در ترکیه گردید که تا سال ۱۳۴۰ ادامه یافت. این استاد و محقق برجسته، عضو شورای عالی دانشگاه‌ها، عضو شورای عالی سازمان اسناد ملی، عضو پیوسته‌ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مشاور بنیاد فرهنگ ایران، عضو انجمن تألیف و ترجمه‌ دانشگاه تهران، عضو انجمن فلسفه و علوم انسانی وابسته به کمیسیون ملی یونسکو و سرپرست استخراج لغات از متون قدیم برای تدوین لغت‌نامه‌ فارسی بود.

سرپرستی بنیاد شاهنامه و شرکت در کنگره‌ها

مجتبی مینوی در سال ۱۳۴۸ از دانشگاه تهران بازنشسته شد و از همان سال تا پایان عمر، سرپرستی علمی «بنیاد شاهنامه‌ فردوسی» را به عهده گرفت. او در طول زندگی خود در ده‌ها کنگره و انجمن علمی و ادبی جهان شرکت کرد و مقالات ارزنده‌ای ارائه داد، در: کنگره‌ بین‌المللی هزاره‌ فردوسی ( تهران، ۱۳۱۳)، جلسات سالانه‌ انجمن ایران (۱۳۲۴ ـ ۱۳۳۱)، کنگره‌ بین‌المللی هنر و معماری ایران (نیویورک، ۱۳۳۹)، کنگره‌ بین‌المللی خاورشناسان (استانبول، ۱۳۳۰)، کنگره‌ بین‌المللی خاورشناسان (مونیخ، ۱۳۳۶)، کنگره‌ بین‌المللی‌ خاورشناسان (مسکو، ۱۳۳۹)، کنگره‌ ناصر خسرو (مشهد، ۱۳۵۰) و کنگره‌ بین‌المللی خاورشناسان (پاریس، ۱۳۵۲).

 آثار ترجمه، تصحیح و تألیف مجتبی مینوی

آثار متعددی نیز از این محقق پرتلاش باقی مانده، از آن میان: ترجمه‌ کتاب‌های «کشف دو لوح تاریخی همدان» تألیف ارنست هرتسفلد، «معلومات تاریخی درباره‌ آثار ملی اصفهان و فارس» تألیف ارنست هرتسفلد، «اَطلال شهر پارسه» تألیف ارنست هرتسفلد، «کشف الواح تاریخی بنای تخت جمشید» تألیف ارنست هرتسفلد، «وضع ملت و دولت و دربار در دوره‌ی شاهنشاهی ساسانیان» تألیف آرتور کریستن‌ سن، تصحیح کتاب‌‌های «نامه‌ تنسر»، «ویس و رامین» از فخرالدین اسعد گرگانی، «مصنّفات افضل‌الدین کاشانی» با همکاری یحیی مهدوی در دو مجلّد، «عیون‌الحکمه» از ابن سینا، «ترجمه‌ کلیله و دمنه» از نصرالله منشی، «اخلاق ناصری» تألیف خواجه نصیرالدین طوسی با همکاری علیرضا حیدری، «دیوان ناصر خسرو»، «تنسوق‌نامه یا طب اهل ختا» تألیف رشیدالدین فضل‌الله همدانی و تألیف کتاب‌های: «فردوسی و شعر او»، «داستان‌ها و قصه‌ها»، «نقد حال» مجموعه‌ گفتارها و نوشته‌ها، «تاریخ و فرهنگ»، «احوال و اقوال شیخ ابوالحسن خرقانی به ‌ضمیمه‌ منتخب نورالعلوم»، و «پانزده گفتار»، مجموعه مقالات «آزادی و آزادفکری». از استاد مینوی کتابخانه‌ای نفيس با بيش از ۲۵۰۰۰ مجلد کتاب به جای ماند.

استاد مجتبی مینوی طهرانی در ۷ بهمن ۱۳۵۵ در ۷۳سالگی در تهران شمع وجودش خاموش گشت. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به پاس سال‌ها خدمات علمی و فرهنگی، طی برگزاری مراسم بزرگداشتی در شهریور ماه ۱۳۸۰، استاد مینوی را به عنوان یکی از مفاخر ایران‌زمین معرفی کرد.

مجتبی مینوی در جایی به خط خود نوشته است: «اگر به اندازه بال پشه‌ای به تمدن و فرهنگ ایران خدمت کرده باشم، زندگانی من بیهوده نبوده است».

محقّق، نویسنده و گوینده: آرش امجدی

تهیه‌کننده: انسیه سمیع‌پور

انتهای پیام/