زندگی علمی و تلاش‌های ایران‌شناس نامدار؛ استاد دکتر منوچهر ستوده

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز یک‌شنبه بیستم فروردین ماه 1402 خورشیدی، بیستمین روز سال جاری، برابر است با نهم آوریل 2023 میلادی و هجدهم رمضان 1444 هجری قمری.

7 سال پیش در چنین روزی در سال ۱۳۹۵، استاد دکتر منوچهر ستوده بدرود زندگی گفت.

معرفی اجمالی استاد دکتر ستوده

منوچهر ستوده، پژوهشگر برجسته‌ در حوزه‌ مطالعات جغرافیای تاریخی ایران‌زمین، به‌ویژه صفحات شمالی ایران، استاد دانشگاه و مؤلفی پراثر و پرسفر بود. تا کنون ۶۲ عنوان کتاب در ۱۰۲ مجلد در ۲۶ هزار صفحه و ۲۷۸ مقاله و اشاره و نکته در ۲۰۳۱ صفحه، جمعاً ۲۸۰۳۱ صفحه از او انتشار یافته است. همچنین چند کتاب و مقاله‌ دیگر از او زیر چاپ، در آستانه‌ انتشار یا آماده برای انتشار است. او همچنین استاد راهنمای ۴۸ عنوان پایان‌نامه‌ دکتری و کارشناسی ارشد بوده است (بر پایه‌ برآوردهای فرشته و عنایت‌الله مجیدی).

تولد، تحصیلات، تدریس در دبیرستان و فعالیت مصبوعاتی

منوچهر ستوده در سال ۱۲۹۲ در محله‌ عودلاجان تهران به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی در سال ۱۳۰۶ و تحصیلات متوسطه را در سال ۱۳۱۲ در زادگاهش به پایان برد. بر اثر تحصیل در کالج آمریکایی (دبیرستان البرز بعدی) با زبان انگلیسی آشنا شد. منوچهر ستوده در ۱۳۱۳ تحصیل در رشته‌ زبان و ادبیات فارسی را در دانشسرای عالی آغاز کرد. پس از جنگ جهانی دوم، مدتی در دبیرستان‌های لاهیجان و بندر انزلی به تدریس زبان فارسی و انگلیسی و حتی درس‌های دیگر پرداخت. وی در سال ۱۳۲۳ برای تحصیل در دوره‌ دکتری ادبیات فارسی، در تهران ضمن تدریس زبان فارسی و انگلیسی در چند دبیرستان، به تحصیل در دانشگاه تهران ادامه داد و درس‌هایش را در ۱۳۲۴ به پایان برد.

منوچهر ستوده به پیشنهاد و به راهنمایی استادش بدیع‌الزمان فروزانفر، «قلاع اسماعیلیه در رشته‌کوه‌های البرز» را موضوع پایان‌نامه‌ دکتری‌اش قرار داد که چون این موضوع به بررسی‌های گسترده و مطالعات میدانی نیاز داشت، بیش از چهار سال طول کشید تا توانست از پایان‌نامه‌اش در ۱۳۲۹ دفاع کند. دکتر منوچهر ستوده در سال ۱۳۳۲ فعالیت مطبوعاتی‌اش را آغاز کرد. او همراه با ایرج افشار، محمدتقی دانش‌پژوه، عباس زریاب خویی و مصطفی مقربی، نشریه‌ «فرهنگ ایران‌زمین» را بنیاد نهادند. این نشریه‌ کم‌سابقه به انتشار مقاله‌های پژوهشی درباره‌ ایران می‌پرداخت.

تدریس در دانشگاه، فعالیت‌های علمی و روش پژوهش

دکتر ستوده از مهرماه ۱۳۳۷ تدریس در دانشگاه تهران را آغاز کرد که تا زمان بازنشستگی‌اش در آذرماه ۱۳۵۷ ادامه داشت. او همچنین از ۱۳۴۲ تدریس در «مرکز تحقیق و مطالعه‌ تمدن و فرهنگ ایران»، وابسته به دانشگاه تهران، را آغاز کرد که تا ۱۳۵۴ ادامه یافت. وی در ۱۳۴۸ نیز عضو گروه تاریخ دانشکده‌ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران شد. دکتر ستوده در سال ۱۳۵۴ به رتبه‌ استادی رسید. پس از بازنشستگی، نه‌تنها در فعالیت‌های پژوهشی‌ استاد گسستی رخ نداد، بلکه فراغت او از وظایف آموزشی، بر دامنه‌ تکاپوهای پژوهشی‌اش افزود. امتیاز پژوهش‌های گسترده‌ استاد دکتر منوچهر ستوده مرهون چند عامل است: تسلط او بر مأخذشناسی حوزه‌ تحقیقش و زبان و متون کهن فارسی، آشنایی با زبان‌های عربی و انگلیسی، آشنایی با قرائت خطوط قدیمی، مشاهده و بررسی مستقیم نقاط در دست مطالعه و دستیابی به اطلاعات دست اول، تصویربرداری، یادداشت‌نویسی دقیق و تفصیلی از دیده‌ها و شنیده‌ها، توان جسمانی او برای تحمل دشواری‌های سفرهای فراوان و طولانی با پای پیاده و گذر از راه‌های صعب‌العبور، بازدید از نقاط دورافتاده‌ کوهستانی، و نیز حشر و نشر درازمدت او با دوستانی کتاب‌شناس، ادیب، لغوی، و آشنایان و بلدهای محلی. کتاب«از آستارا تا استاراباد» در ۱۰ مجلد، از بهترین شاهدهای روش کار اوست: بررسی جامع منابع، اقوال، روایت‌ها، همراه با بررسی و مشاهدات مستقیم.

استاد دکتر منوچهر ستوده ـ ایران‌شناس پرتلاش روزگار ما ـ پس از یک قرن و سه سال زندگی، بر اثر عارضه‌ای ریوی در بیمارستانی در چالوس بستری شد، به اغما فرورفت و در ۲۰ فروردین ۱۳۹۵ در 103 سالگی شمع وجودش خاموش گشت. او را در آرامستان سلمانشهر به خاک سپردند.

استاد ستوده پس از انقلاب، در قطعه‌زمینی نزدیک سلمانشهر ـ که از محل حق‌التأیف آثارش خریده و آباد کرده بود و بعدها آن را وقف فعالیت‌های فرهنگی کرد ـ در کنار کارهای پژوهشی، به پرورش مرکبات و درختان میوه و زنبورداری نیز روی آورده بود.

موزیک استفاده‌شده در این پادکست:

آلبوم: بودن و نبودن

آهنگساز: بردیا کیارس

قطعه اول: عشق در جان بیَفروز

قطعه دوم: اولین باران

بازنویسی، تنظیم و اجرا: آرش امجدی

تهیه‌کننده رادیویی: انسیه سمیع‌ پور

کانال تلگرام «دیروز همین‌جا»:

https://t.me/diroozhaminja

انتهای پیام/