زادروز نادر اردلان؛ معمار ایرانی با آثار برجسته فراوان

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز پنج‌شنبه هجدهم اسفندماه 1401 خورشیدی، 354اُمین روز سال جاری، برابر است با شانزدهم شعبان 1444 هجری قمری و نهم مارس 2023 میلادی.

84 سال پیش در چنین روزی در سال 1317، نادر اردلان به دنیا آمد.

نادر اردلان، معمار، شهرساز، محقق و نویسنده ایرانی است که در زمینه معماری ایران و معماری اقلیمی ایران کارهای بسیاری کرده است. او در سال ۱۹۷۰ میلادی (1349) در دانشگاه تهران تدریس می‌کرد و در همین سال  «اولین کنگره بین‌المللی معماران در ایران» با موضوع «نمایش امکان بالقوه‌ تقابل خلاق بین سنت و تکنولوژی» در اصفهان را با همکاری «وزارت مسکن و شهرسازی ایران» برگزار کرد که افراد معروفی مانند «لویی کان»، «پاول رودولف»، و «باک مینستر فولر» در آن شرکت داشتند. این هرسه معماران نامدار زمان خود بودند. لویی ایزادور کان (۱۹۰۱–۱۹۷۴) معمار استونی تبار آمریکایی بود که در چند مؤسسه دانشگاهی از جمله «دانشگاه ییل»، «انستیتو تکنولوژی ماساچوست» و «دانشگاه پنسیلوانیا» تدریس می‌کرد که در سال 1974 میلادی در 73سالگی درگذشت. پاول رودولف (انگلیسی: Paul Rudolph؛ ۲۳ اکتبر ۱۹۱۸ – ۸ اوت ۱۹۹۷) نیز یک معمار آمریکایی بود و ریچارد باکمینستر فولر هم (به انگلیسی: Richard Buckminster Fuller)  متولد ۱۸۹۵، معمار آمریکایی بود که او را مخترع «گنبد ژئودزیک» در معماری می‌دانند. فولر در ۱۹۸۳ میلادی درگذشت.

تولد و تحصیلات

نادر اردلان در 18 اسفند 1317 در تهران به دنیا آمد. در هفت سالگی همراه خانواده‌ به آمریکا رفت. دوره دبیرستان را در نیویورک به پایان رساند و در مسابقه بورسیه تحصیلی برای تحصیل معماری در «دانشگاه فنی کارنگی پیتزبورگ» برنده شد. اردلان در سال 1961 میلادی در آنجا موفق به دریافت درجه کارشناسی شد. یک سال بعد نیز، دوره کارشناسی ارشد معماری از «دانشگاه هاروارد» را به پایان رساند. در آن دوره، دانشجویان «مدرسه عالی طراحی هاروارد» در ارتباط با اصول مدرنیسم آموزش می‌دیدند.

اولین تجربه‌های عملی معماری

اردلان بلافاصله پس از فارغ التحصیلی، توسط SOM  «شرکت معماری در سانفرانسیسکو» استخدام شد. او سه سال در آنجا فعالیت کرد. اردلان در این دوره از زندگی حرفه‌ای، معماری را در شرکتی مجرب در اصول مدرنیسم تجربه کرد. او ۱۸ سال از زندگی‌اش را به تحصیل در آمریکا گذراند. در سال ۱۹۶۴ میلادی (1343) به ایران بازگشت و به دنبال آن موقعیتی را به عنوان ریاست بخش «معماری شرکت نفت» در میدان‌های نفتی ایران پذیرفت. نادر اردلان در این دوره از زندگی خود به همراه خانواده‌ به «مسجد سلیمان» رفت؛ جایی که اولین چاه‌های نفت در خرابه‌های معابد زرتشتیان کشف شده بودند. او در مدت ۲ سال حضور در آنجا، ساختمان‌های زیادی را طراحی کرد. اردلان بخش زیادی از آگاهی اکولوژیک خود را در طی همکاری نزدیک با «یان مک هارگ» که «کتاب طراحی با طبیعت» را نوشته، پرورش داده است. تجربه او با اکولوژی به مدت چهار تا پنج سال، تجربه هیجان‌انگیزی بود که اداره محیط زیست به او و یان مک هارگ مأموریتی برای طراحی «پارک محیط زیست» در تهران داد. از جمله تأثیر‌گذار‌ترین معلمان اردلان را می‌توان لویی کان دانست. تفکرات کان درباره اعتدال و غیر اعتدال به خصوص تا زمانی که به کارش در آمریکا و هند و بنگلادش مربوط بود، اثر شدید و مهمی در تفکر طراحی نادر اردلان داشت.

مک هارگ با نام کلی ایان مک هارگ (به انگلیسی: Ian L. McHarg) از معماران برجسته آمریکایی اسکاتلندی تبار بود. او بنیانگذار «دپارتمان معماری فضایی در دانشگاه پنسیلوانیا» بود. مک هارگ در دانشگاه هاروارد تخصص خود را گرفت. وی به سال 2001 میلادی درگذشت.

اردلان به‌زودی متوجه نارسایی تحصیلات آمریکایی خود شد. آن تحصیلات، وی را برای به عهده گرفتن طراحی مناسب با فرهنگ آماده نساخته بود. در آن زمان، «رومن گیرشمن» باستان‌شناس بزرگ فرانسوی در خرابه‌های معابد آتش زرتشتیان مشغول حفاری بود و اساساً روی ساختمان‌ها و سایت‌های هخامنشیان و ساسانیان کار می‌کرد. اردلان در انتها و در ترسیم پلان‌های بعضی از بافت‌ها به گیرشمن کمک کرد. البته بعد‌ها کمک‌های شایان اردلان در طراحی «موزه هنرهای معاصر تهران» به «کامران دیبا» را هم نمی‌توان از یاد برد.

نادر اردلان در کشور‌های مختلفی کار طراحی و اجرا انجام داده و به تجربه‌ وی 4 عامل، «تشکیل‌دهنده معماری خوب» است:

1. انطباق با محیط اقلیمی
2. ارتباط مستقیم با فرهنگ. فرهنگ به طور مداوم درحال تغییر است و باید آگاه باشیم که عقب‌نشینی نکنیم.
3. عملکرد
4. استفاده از تکنولوژی پیشرفته

اکنون با آثار طراحی و معماری نادر اردلان آشنا شویم:

طراحی و اجرای دانشگاه بوعلی سینا در همدان

 طراحی و اجرای مرکز مطالعات مدیریت دانشگاه هاروارد؛ دانشگاه امام صادق (ع) کنونی

طراحی کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در پارک لاله تهران

طراحی موزه فرش تهران

همکاری در طراحی استادیوم صدهزارنفری تهران و مجموعه ورزشی آن

طراحی ساختمان اداری گروه صنعتی بهشهر در تهران

طرح جامع بندر امام (شاهپور سابق)

 مشاركت در طراحى دو برج سامان در بلوار کشاورز تهران

برج هوشمند قطر

اسكله تجارى الشرق كويت

اداره‌ مرکزی شرکت ملی نفت ابوظبی

و، ساختمان مرکزی بانک شهروندان در آمریکا.

یکی از کارهای موفق نادر اردلان، طراحی و اجرای مرکز مطالعات مدیریت دانشگاه هاروارد  ـ دانشگاه امام صادق فعلی ـ است. به عبارت دیگر می‌توان معماری این مدرسه را نمونه بارزی از مفاهیمی دانست که نادر اردلان در «کتاب حس وحدت» به دنبال تبیین آنها بوده است. ساختمان «مدرسه عالی مدیریت» در سایتی به مساحت 22400 مترمربع و در زیربنایی به مساحت 7000 مترمربع، میان سال‌های 1349 تا 1351 در منطقه شهرک غرب تهران طراحی و ساخته شد. پس از انقلاب، نام این مدرسه به «دانشگاه امام صادق (ع)» تغییر یافت.

عنصر غالب طرح‌های دیگر نادر اردلان، «همچون مرکز موسیقی ایران»، «ساختمان اداره مرکزی گروه صنعتی بهشهر» و «دانشگاه بوعلی سینا» در همدان، گرایش تعقلی به معماری ایرانی است. در پروژه‌ مرکز موسیقی ایران، این گرایش تعقلی را می‌توان به وضوح دید. پروژه مرکز موسیقی ایران، در مقابل مجموعه طرح‌های اردلان، از هندسه و عناصر نمادین جاافتاده‌تری برخوردار است و یکی از کارهای موفق او به شمار می‌آید.

بخشی از سخنان نادر اردلان درباره معماری

در ایران معمارانی که ادعای نخبه بودن دارند، به کارهای عجیب و تقلید از خارجی‌ها می‌پردازند. درکشورهای دیگر پژوهش‌های زیادی روی معماری خود انجام می‌دهند، اما در ایران کار زیادی در این زمینه انجام نشده است. اتقاقی که افتاده این است که ما فرهنگ خود را کنار گذاشته‌ایم. اتفاق دیگری که طی چهار ‏سال رخ داد، این است که مسئولان نمای رومی را رواج داده‌اند که چیزی التقاطی است و تناسبات رایج در معماری جهان را رعایت نکرده است؛ در حالی که در کشورهای حاشیه خلیج فارس به دنبال هویت‌سازی در معماری هستند. معماری روزگار سنت در ایران، از نمودسازی مجزا و جامد اجتناب می‌کند و در عوض سیلان فضاسازی به هم پیوسته را می‌جوید که در آن اساساً معماری خارجی وجود ندارد. در زمینه معماری، تصور نمادی فضا در داخل یک جامعه سنتی، دارای موقعیتی مهم و مسلم است. تصور بی‌زمانی در اینجا از طریق زمان و شکل به منزله مداوم‌های همزمان به وجود می‌آید. فضا نیز تمام خلقت امکانات فعال و منفعل؛ هر دو را شامل می‌شود. این در ارتباط با جنبه فعال فضاست که تصور زمان به منزله حرکت پدید می‌آید. به موازات این تصور، امکان منفعل در ماده یا شکل که مستقیماً محصولی است در این حرکت، نمایان می‌گردد.

تألیف‌های اردلان

«حس وحدت: نقش سنت در معماری ایرانی(با همکاری لاله بختیار)»، «منشور حقوق اسکان» و «طراحی با طبیعت»، از تألیف‌های نادر اردلان در حوزه معماری است.

نادر اردلان ـ معمار، شهرساز، محقق و نویسنده ایرانی ـ امروز 84اُمین شمع زندگی خود را روشن می‌کند.

موسیقی استفاده‌شده در این پادکست:

آلبوم: بر تارک سپیده

قطعه: کنسرتو برای سنتور

آهنگساز: هوشنگ و ارسلان کامگار

تکنوازان: اردشیر و اردوان کامگار

بازنویسی، تنظیم و اجرا: آرش امجدی

تهیه‌کننده: انسیه سمیع پور

کانال تلگرام «دیروز همین‌جا»:

https://t.me/diroozhaminja