ثبت ملی کاخ فرح آباد/یادی از پدر فرش نو ایران؛ رسام عرب زاده

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز پنج‌شنبه بیستم بهمن‌ماه 1401 خورشیدی، 326اُمین روز سال جاری، برابر است با هجدهم رجب 1444 هجری قمری و نهم فوریه 2023 میلادی.

46 سال پیش در چنین روزی در سال 1355، کاخ فرح‌آباد به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

کاخ فرح‌آباد ساختمانی متعلق به دوره قاجار در دوشان‌تپه تهران، در انتهای خیابان پیروزی (فرح‌آباد پیشین) است. این کاخ گاهی با «قصر فیروزه» که از بین رفته است، اشتباه گرفته می‌شود.

کاخ فرح‌آباد در سال 1281 به دستور مظفرالدین شاه قاجار، روی دوشان تپه بنا شد. عملیات ساخت این کاخ حدود 2 سال به درازا کشید. معماری این بنای تاریخی، مطابق سبک معماری اروپایی بوده و شکل آن با الهام گرفتن از طرح  «قصر تروکادرو»ی پاریس به صورت نیم‌دایره با گنبد فیروزه ای‌رنگ و ایوان های روباز ساخته شده است. در هنگام ساخت این بنای زیبا، قرینه‌سازی رعایت نشده و سازندگان بیشتر توجه به بخش شرقی آن داشته اند؛ تا جایی که می‌توان به راحتی اختلافات‌های آشکار این دو بخش را از لحاظ جذابیت بنا درک نمود.

محوطه‌های مختلف کاخ فرح‌آباد

کاخ فرح‌آباد از سه محوطه تشکیل شده است: یک محوطه برای سکونت مستخدمان کاخ، محوطه دوم به عنوان باغ و محوطه سوم به عنوان استخر و باغ بزرگی در نظر گرفته شده است.

در زمان حکومت شاه بعدی قاجار ـ محمدعلی شاه ـ توجه زیادی به این کاخ نشد، از این رو، در دوره او این کاخ از رونق افتاد. اما در دوره سلطنت احمد شاه فرزندش، دوباره رونق گذشته خود را بازیافت و بخش اندرونی نیز به آن اضافه گردید. در زمان پهلوی هم، رضا شاه به این کاخ اهمیت چندانی نداد، اما در دوره پسرش این کاخ بازسازی و مرمت گردید و در اطراف آن خانه‌های ویلایی ساخته شد.

سرنوشت عمارت کلاه فرنگی فرح آباد پس از انقلاب

کاخ فرح‌آباد در 20 بهمن 1355 با شماره 1331 به عنوان اثری ملی به ثبت رسید. در سال‌های اول پس از انقلاب، منطقه این کاخ استفاده استراتژیک و نظامی پیدا کرد. بعد از مدتی هم کاخ فرح‌آباد به موزه نیروی دریایی سپاه تبدیل شد. کاخ فرح‌آباد به اشتباه «قصر فیروزه» معرفی شده است؛ در صورتی که «قصر فیروزه» به دستور ناصرالدین شاه قاجار و توسط مهندس «میرزا مهدی خان شقاقی» معروف به «ممتحن الدوله» ساخته شده و امروزه اثری از آن ساختمان وجود ندارد و به صورت کلی تخریب شده است.

 26 سال پیش در چنین روزی در سال 1375، استاد ابوالفتوح عرب‏زاده مشهور به «رسام» درگذشت.

استاد رسام در سال 1293 در تبريز به دنيا آمد. از كودكی با طرح‏ها و رنگ‏ها آشنا شد و اين هنر را از پدر فراگرفت. در تبريز، نقاشی و طراحی روی فرش و در تهران، نقاشی و طراحی بر روی كاشی را دنبال كرد. او افزون بر اين‌ها، به هنرهای ديگری چون موسيقی، مجسمه ‏سازی، خطاطی و نقاشی رنگ و روغن علاقه داشت.

بنیاد فرهنگی و هنری فرش رسام عربزاده و آثار طراحی فرش رسام

رسام عرب‏زاده در سال 1373 با اهدای 66 قطعه فرش نفيس از مجموعه‌ دست‌بافته‌‏های خود، پايه‌‏های اوليه‌ تشكيل نهادی تحت عنوان «بنياد فرهنگی و هنری فرش رسام عرب‏زاده» را با همكاری شهرداری تهران بنا نهاد. «قفس رنگ‏ها»، «خُم معرفت»، «ساحل خيال» و «فتح سومنات» از آثار طراحی فرش اوست.

سيد ابوالفتوح عرب‏زاده ـ استاد رسام ـ كه به او لقب «پدر فرش نو ايران» را داده‌‏اند، در 20 بهمن 1375 در 82سالگی بر اثر ايست قلبی شمع وجودش خاموش گشت و در آرامگاه بهشت زهرا در خاک آرمید.

بازنویسی، تنظیم و اجرا: آرش امجدی

تهیه‌کننده: انسیه سمیع‌پور

مشخصات موسیقی متن این پادکست:

قسمت اول: رنگ اصفهان/رنگ قهر و آشتی؛ آهنگساز: فرامرز پایور

قسمت دوم: بخشی از قطعه «آسمان»؛ آهنگساز: بردیا کیارس

انتهای پیام/