بازگشایی ساختمان بانک شاهی (دیروز همین‌جا)

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛  دو‌شنبه نوزدهم دی‌ماه 1401 خورشیدی، 295اُمین روز سال جاری، برابر است با شانزدهم جمادی‌الثانی 1444 هجری قمری و نهم ژانویه 2023 میلادی.

93 سال پیش در چنین روزی در سال 1308، ساختمان «بانک شاهی» دوباره گشایش یافت.

ساختمان سابق «بانک شاهی» در بیرون شهر تهران، در زمان ناصرالدین شاه قاجار، در شرق میدان توپخانه (میدان سپه سابق؛ میدان امام خمینی) احداث گردید. چون در جلو ساختمان بانک هر ساله در زمستان منجلابی به وجود می‌آمد و گاهی آب در میدان جمع می‌شد و کارگران مردم را بر دوش می‌گرفته به این سو یا آن سو می‌بردند، این ساختمان بکلی خراب و برچیده شد. ساختمان «بانک شاهی» این بار در 19 دی 1308، با حضور وزیران و نمایندگان سیاسی خارجی افتتاح شد و سنگ تاریخ بنا، بر سر در بزرگ عمارت آن نصب گردید.

حمدالله مستوفی نیز در کتاب «زندگانی من» در این باره نوشته است: در سال 1306 ساختمان قدیمی بانک تخریب و به جای آن ساختمان فعلی ساخته شد و در روز پنج‎شنبه نوزدهم دی‎ماه 1308 افتتاح شد. این بنا، به همراه موزه آثار استاد صنعتی در کنج شمال شرقی میدان، آخرین یادگارهای میدان توپخانه دوره رضاشاهی هستند. به بیانی دیگر؛ هیچ یک از بناهای دوره قاجار این میدان باقی نمانده‌اند. نام دو نفر به عنوان طراح برای بانک شاهی مطرح است؛ یکی: آرچی بالداسکات معمار انگلیسی و دیگری: نیکلای مارکف معمار روسی. گروهی از کسانی که بر روی معماری تهران مطالعاتی انجام داده‌اند، معتقدند می‌توان طراح بنا را مارکف دانست؛ البته سردر ورودی ساختمان توسط استاد لرزاده  معمار سنتی ایرانی طراحی و اجرا گردیده است. یادآوری این نکته هم لازم است که در کتاب ارزشمند مارکف نوشته سروشیانی، شافعی و دانیل، این بنا به مارکوف منتسب نشده است.

ساختمان بانک شاهی از سه قسمت تشکیل شده که متعلق به سه دوره است. قدیمی‌ترین قسمت در غرب مجموعه است و ورودی ساختمان را تشکیل می‌دهد. معماری آن کاملاً تکرار یک باسیلیکای رومی است؛ چه در حجم و چه در پلان، نمای خارجی بنا تداعی‌کننده یک کلیسای رونانسک است که با سردر و تزئیناتی متعلق به معماری ایرانی آراسته شده است. (معماری باسیلیکا از ابتكارات معماري رومي است که در آن، پلان بنا مستطيل‌شكل و دو يا چند مذبح نيم‌دايره داشته است. معماری رمانسک (Romanesque) هم سبک معماری اروپایی است که از قرن ۱۰ تا ۱۲ میلادی در اروپا رواج داشته، و طاق رومی یا همان نیم‌دایره‌ای، بارزترین شاخصه آن به شمار می‌آید).

سردر بنای بانک شاهی، یک قوس نوک‌دار است که بر روی چهار ستون با سرستون‌های  مقرنس قرار گرفته و دارای کاشی‌کاری معرق با فضای رنگی آبی است که متعلق به همین دوره است و با بستر آجری یک ترکیب موفق را شکل داده است. در پشت این نما، یک فضای نیمه‌باز هست که پلکان سنگی ورودی را مسقف کرده. یکی از ویژگی‌های مهم بنای بانک شاهی، معماری داخلی آن است که با طراحی صنعتی زیبایی، همه جزئیات بنا را مورد توجه قرار داده که به علت حفظ آن‌ها قادر خواهیم بود سبک معماری داخلی و طراحی صنعتی دوره رضاشاهی را مشاهده کنیم. دستگیره‌ها، کلیدها، پنکه‌های سقفی و دست‌انداز پله‌ها و حتی چراغ‌های ساختمان اکثراً بدون تغییر و به همان حالت اصلی باقی مانده‌اند.

محقق، نویسنده و گوینده: آرش امجدی

تهیه‌کننده: انسیه سمیع‌پور

انتهای پیام/