پنجاه و پنج سالگی عملیات ساخت برج آزادی

امروز چهارشنبه یازدهم آبان ماه 1401 خورشیدی، برابر است با هفتم ربیع الثانی 1444 هجری قمری و دوم نوامبر 2022 میلادی.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری اخبار ساخته‌ها؛ 55 سال پیش در چنین روزی در سال 1346، عملیات ساخت «برج آزادی» در تهران آغاز شد.

طراح و معمار «برج آزادی» که آن زمان «شهیاد» نامیده می‌شد، مهندس حسین امانت بود. حسین امانت، معمارِ طراح برج و ایرج حقیقی، رئیس کارگاه ساخت برج بودند. معماری این برج تلفیقی از معماری هخامنشی، معماری ساسانی و معماری دوره اسلامی است.

حسینی ـ کارشناس ارشد تاریخ و پژوهشگر دانشنامه تهران که درباره برج آزادی پژوهش گسترده‌ای کرده ـ می‌گوید: ساخت «برج آزادی» که در زمان افتتاح «برج شهیاد» نامیده می‌شد، بخشی از برنامه جشن‌های ۲۵۰۰ساله شاهنشاهی بود که با هدف بزرگداشت ۲۵۰۰ سال شاهنشاهی ایران ساخته شد. به همین علت نیز نام شهیاد را برای آن انتخاب کردند.

جشن‌های ۲۵۰۰ساله شاهنشاهی به طور عمده در دو بخش برگزار شدند: یک بخش از این جشن‌ها در تخت‌ جمشید بود که شامل رژه ارتش‌های ایران در طول تاریخ می‌شد و بخش دیگر، افتتاح «برج شهیاد» در تهران بود.

 برنامه جشن‌های ۲۵۰۰ساله، از سال ۱۳۳۷ در دستور کار دولت پهلوی دوم قرار داشت و از ۱۳۳۹ نیز تصمیم گرفتند که بنای یادبودی را در مدخل غربی تهران ـ که در آن زمان «سه‌راه مهرآباد» نامیده می‌شد ـ بسازند. اما به علل مختلف که بیشتر ناشی از مشکلات مالی و اجرایی بود، این کار عملی نشد و زمان برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ساله تا سال ۱۳۵۰ به تعویق افتاد.

در آغاز تصمیم گرفته شد تا بنایی را به شکل تاق نصرت، با اعتباری بالغ بر شش میلیون تومان در این محدوده بسازند که طرح آن را نیز امیرنصرت منقح و یوسف شریعت‌زاده تهیه کردند، اما پس از اینکه بهای نفت افزایش پیدا کرد و دست دولت در تخصیص اعتبارات قدری باز‌تر شد، برنامه جشن‌های ۲۵۰۰ساله نیز مفصل‌تر شد. اعلام کردند که طرح تاق نصرت به اندازه کافی عظمت ندارد و تصمیم بر این است که بنای عظیم‌تری در این محدوده ایجاد شود. سرانجام در شهریور ۱۳۴۵ فراخوان یک مسابقه معماری در روزنامه‌ها به چاپ رسید و شورای مرکزی جشن‌های ۲۵۰۰ساله اعلام کرد تهیه طرح ساختمانی به نام «شهیاد آریامهر» را به مسابقه می‌گذارد و از معماران دعوت کرد که طرح‌های خود را به دفتر این شورا بفرستند.

طرح حسین امانتِ ۲۴ساله که فارغ‌التحصیل دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشته معماری بود، برنده مسابقه شد که نتیجه آن «برج آزادی» کنونی است.

در ۱۱ آبان ۱۳۴۶ یعنی یک سال پس از مشخص شدن طرحِ برنده، محمدرضا شاه، امیرعباس هویدا نخست‌وزیر و شهردار وقت تهران به سه‌راه مهرآباد رفتند و در نقطه‌ای که اکنون پایه شمال غربی برج آزادی قرار دارد، لوح یادبود و سنگ بنای برج آزادی را زیر خاک دفن کردند. آن‌ها این کار را با الگو گرفتن از داریوش هخامنشی که لوح‌های زرین و سیمین را به عنوان سنگ بنای تخت‌ جمشید در زمین این مکان دفن کرده، انجام دادند.

در آغاز کار، یکی از مشکلات مهم، انتخاب پیمانکاری بود که از عهده این کار برآید. نهایتاً شرکت «مَپ» به مدیریت محمد پورفتحی برای این کار انتخاب شد و عملیات ساخت برج از اُردی‌بهشت ‌ماه ۱۳۴۸ آغاز گردید که تا مهر ماه ۱۳۵۰ یعنی حدود 28 ماه به درازا کشید. حتی تا چند روز پیش از جشن‌های ۲۵۰۰ساله، بخش‌هایی از کار مانند سنگ‌فرش میدان و جمع‌آوری داربست‌ها به پایان نرسیده بود.

سرانجام برج شهیاد با یک کار شبانه‌روزی فشرده آماده بهره‌برداری شد و در ساعت شش و نیم بعدازظهر روز شنبه، ۲۴ مهر ماه ۱۳۵۰ با حضور سه هزار مهمان داخلی و خارجی، شامل رؤسای کشورهای خارجی، سفیران خارجی مقیم تهران، رئیسان دانشگاه‌های کشور، مقامات لشکری و کشوری و خبرنگاران به دست محمدرضا پهلوی افتتاح شد. در جشن گشایش این برج، از کتیبه فتح بابِل (منشور حقوق بشر کوروش بزرگ) برای نخستین بار در ایران پرده‌برداری کردند.

همه آن چیزی که اکنون به عنوان «مجموعه فرهنگی برج آزادی» می‌بینیم، در سال ۱۳۵۰ ساخته نشده بوده است. البته بخش عمده آن، شامل ساختمان برج و فضای داخلی آن بخش زیرزمینی که درست زیر خود برج قرار دارد، در این سال ساخته شد، تا این‌که در سال 1353 دولت وقت تصمیم گرفت موزه ششم بهمن را در فضایی در زیر میدان آزادی بسازد. ششم بهمن، سالروز همه‌پرسی انقلاب موسوم به شاه و ملت یا انقلاب سفید در سال 1341 بود و دولت پهلوی می‌خواست با ساخت این موزه، دستاوردهای ناشی از انقلاب سفید را معرفی کند.

تهیه طرح این موزه را هم به حسین امانت واگذار کردند. او نیز در فضایی در عمق ۱۵ متری شمال برج آزادی، موزه‌ای را با امکانات بسیار پیشرفته و بخش‌های متنوع سمعی و بصری طراحی کرد که حدود دو سال بعد به بهره‌برداری رسید.

منبع خبر: آرش امجدی

انتهای پیام/