آشنایی با معماری اسلامی و عناصر آن

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری اخبار ساخته ها؛  اسلام به هر سرزمینی دست یافت از هنر معماری آن مرز و بوم به شیوه تکامل یافته جدیدی در معماری رسید که ویژگی های فرهنگی و هنری آن قوم در آن لحاظ می شد و هم تأثیر بینش و روح اسلامی، نوعی «وحدت» را در این آثار به بیننده القا می نمود. زمانی که اسلام به جنوب شرق آسیا رسید، معماری اسلامی تحت تاثیر معماری هندی و چینی نیز قرار گرفت.

این ویژگی های متمایز در فرم ساختمان ها و دکوراسیون سطوح با خوشنویسی اسلامی و الگوی هندسی و تقسیمی، توسعه یافت. از رنگ های پرانرژی،الگوهای غنی و شباهت های متقارن شناخته شده در این معماری استفاده شده است.

ولی در میان معماری اسلامی ابداعاتی نیز داشت مانند:قوس های برجسته،مناره های استوانه ای،مقرنس،طاق های چند قوسی ، اسلیمی (اسلیمی گونه ای از نقش و نگار است).

عناصر معماری اسلامی

مناره ها

.مناره سازه های بلند استوانه ای ، چند ضلعی یا مخروطی شکل هستند که در بناهای مذهبی  و مساجد استفاده می شدند.مناره از سه قسمت پایه ، بدنه یا ساقه ، تاج یا کلاهک مناره و از پلاکان و نور گیر تشکیل شده اند. مناره ها با راه پله های داخلی و پنجره های کوچک، چشم انداز چشمگیری دارند و عملکردی یکپارچه را انجام می دهند و مسلمانان را پنج بار در روز به نماز دعوت می کنند.

مناره مسجد جامع یزد

گنبد

از شاهکارهای معماری ایرانی اسلامی شناخته می شوند که به شکل مخروطی ، یک پوش ، دو پوش ، سه پوش ، پیوسته یا گسسته طراحی می شدند که بر روی بناهایی به نام آویز قرار می گرفتند وامکان قرار دادن گنبد گرد بر روی یک اتاق مستطیل یا مربع را ممکن می ساختند. فضاهای داخلی آنها اغلب با کاشی کاری موزاییک تزئین شده اند.

حجره

حجره یا اتاق معمولا در میانسرا یا اطراف حیاط به صورت مربع یا مستطیل ساخته می شدند که در مدارس برای استفاده طلاب به عنوان کلاس درس یا استراحتگاه و در کاروانسرا ها برای استراحت مسافرین بکار گرفته می شد.

طاق نمای مقرنس

طاق کاری که شبیه یک الگوی لانه زنبوری یا استالاکتیت است، جلوه ای بافتی و تک رنگ به سقف فضای داخلی اغلب با کاشی های پیچیده و رنگی می افزاید.

طاق مقرنس

طاق ها

در این نوع معماری با طاق های زیادی روبرو هستیم مانند: طاق و تویزه، طاق آهنگ، طاق کجاوه، طاق کاربندی، طاق ترکین، طاق چهار بخش.

جزئیات زینتی

تزئینات اسلامی اغلب شامل کاشی کاری های موزاییک چند رنگ با الگوهای مکرر و نقوش هندسی یا گیاهی غیر مجازی و نقوش مانند عربی است. همچنین به طور معمول شامل استفاده از خطوط خط عربی، مانند: آیه هایی از قرآن است.

مشبک چوبی

یکی دیگر از ویژگی های قابل توجه معماری اسلامی، مشبک چوبی است که در پنجره ها برای حفظ حریم خصوصی و کنترل آب و هوا استفاده می شود و گاهی اوقات در زمینه مدرن به عنوان یک عنصر یا گزینه کاملاً تزئینی برای تقسیم فضاهای داخلی استفاده می شود. سایر عناصر تزئینی طراحی اسلامی شامل نقاشی روی دیوار است. مجسمه گچی و پانل های دیواری و چوب تزئینی است.

ارگ کریم خان

عناصر فضای باز

اکثر کاربری های معماری اسلامی اغلب دارای باغ هستند. باغ یکی از ویژگی های مهم این معماری به شمار می رود.

مصالح ساختمانی در معماری اسلامی

گچ

گچ به علت ارزانی و استفاده راحت ، کاربرد زیادی در معماری اسلامی-ایرانی داشته است و برای تزئین (گچ بری)، آراستن و نوشتن کتیبه و … مورد استفاده قرار می گرفتند.

سنگ

در معماری اسلامی از سنگ برای کار در شالوده، بدنه، فرش کردن کف و تزیین بنا استفاده می شد. گرچه به علت موقعیت جغرافیایی و اقلیمی استفاده از سنگ در برخی نقاط چون آذربایجان بیشتر دیده می شود، اما بهره گیری از آن تقریباً در سراسر ایران مرسوم و متداول بوده است.

استفاده از سنگ در پی بنا و دیوارها اهمیت ویژه ای داشت و برای ساختن کتیبه ها سنگ های گوناگونی چون سنگ سیاه، سنگ آهک، سنگ مرمر که با دقت تراشیده و گاهی حجاری می شد به کار می رفت (مرند: کاروانسرای مرند، شیراز: مسجد جامع، کاشان: کتیبه های مسجد میدان).

کاشی

استفاده از کاشی به دوران سلوجقیان بر می گردد که بعد ها در دوران تیموریان و صفویان به اوج زیبائی خود رسید.استفاده از کاشی ها برای تزئین مناره ها ، محراب ، گنبد و … با طرح و شکل متنوع و رنگ های متعدد به وفور یافت می شود.

خشت

خشت یکی پر استفاده ترین مصالح در گذشته می باشد که دیوار های بنا را با آنها می ساختند اما به علت مقاومت پایین در برابر شرایط جوی در طول زمان تعداد زیادی از بناهای ساخته شده از خشت از بین رفته اند و نمونه های زیادی از معماری خشتی به جای نمانده است.

برترین های معماری اسلامی

تاج محل  (Taj Mahal)

یکی از برترین های معماری اسلامی، تاج محل هند است که در واقع یک مقبره است. مقبره‌ی “ممتاز محل” که سومین و محبوب‌ترین همسر “شاه جهان”، امپراطور مغول، بود. وی در حین به دنیا آوردن فرزند ۱۴ام خود از دنیا رفت.شاه جهان بعد از مرگ همسر مجبوبش به دلیل اندوه فراوان دستور داد که آرامگاهی باشکوه برای یادبود ممتاز در جنوب رود جمنا (Yumna-jumna) بسازند. سال این قطعه نزدیک به ۲۰ سال به طول انجامید. امروزه تاج محل معروف ترین سازه با بسک معماری اسلامی است (رقیب پا یا پای مسجد الاقصی در معروفیت). این شاهکار مهندسی به هم به دلیل ابعاد عظیمش (بلند ترین قسمت گنبد مرکزی آین آرامگاه در فاصله‌ی ۷۳ متری از زمین قرار دارد.) و هم به دلیل معماری برازنده و شاخصش، که  ترکیبی از معماری اسلامی، هندی و ایرانی است، مثال زدنی و نامدار است.

الحمراء (The Alhambra)

الحمراء به معنی سرخگون از برترین های معماری اسلامی در جهان است. الحمراء کاخیست ساخته شده با سبک معماری اسلامی است. از متعلقات یکی از شاهزاده‌های مسلمان سلسله‌ی نصرید (Nasrid dynasty) در سال‌های ۱۲۳۸ تا ۱۴۹۲ (قرن ۱۴)، که بر فراز تپه‌های اطراف شهر گرانادا (Granada) اسپانیا (Spain) قرار دارد. قسمت‌های فراوانی از این کاخ آسیب دیده و از بین رفته است اما سه بخش اصلی آن باقی مانده است: قلعه‌ای در قسمت غربی تپه به نام الکزابا یا القاسبا (Alcazaba or al-Qasbah)، یک مقر شاهزاده در شرق و دسته‌ای از اتاقک‌های غرفه مانند در کنار باغ‌ها که با نام گنرالایف (Generalife) شناخته می‌شود.حیاط و اتاق‌های الحمراء با ظرافت و سلیقه فراوان با کاشی‌های رنگارنگ، خطاطی‌های دل‌انگیز وگچ‌کاری‌ها و چوب بری‌های زیبا تزیین شده‌اند. همچنین نقش و نگاره‌های پیچیده و حکاکی شده بر روی سنگ‌های این مکان، از مثال زدنی‌ترین تزیینات الحمراء هستند که اطراف سالن‌ها و ستون‌ها را فراگرفته‌اند.

مسجد جامع اصفهان

اصفهان شهریست پر از گنج‌هایی ازسبک معماری اسلامی؛ و در قلب این شهر یکی از برترین های معماری اسلامی، مسجد جامع اصفهان می‌درخشد. تاریخچه‌ی این مسجد به قرن ۸ام میلادی باز می‌گردد اما در حال حاظر قدیمی‌ترین المان باقی‌مانده از این پروژه معماری اسلامی، دو گنبد است که در سلسله‌ی سلجوقیان، که در قرن ۱۱ام بر قسمت‌هایی از ایران حکومت می‌کردند، ساخته شده است.در اوایل قرن ۱۲ام مسجد در اطراف یک حیاط مستطیل با سبک معماری اسلامی شکل بازسازی شد که از هر طرف به وسیله ایوان‌ها به هم متصل می‌شدند. طراحی با چهار ایوان اولین بار در این مسجد دیده شد اما بعد‌ها تبدیل به اساس معماری در مسجد‌های ایران شد.

قبه الصخره (The Dome of the Rock)

قبه الصخره مهم‌ترین ‌اثر معماری اسلامی بعد از مسجدالاقصی در بیت المقدس است. عامه این سازه و گنبد را با مسجد الاقصی اشتباه می‌گیرند. قبه الصخره قدیمی‌ترین بنای تاریخی مسلمانان و یکی از معرف‌ترین‌هاست. این پروژه معماری اسلامی در سال ۶۹۱-۶۹۲ ساخته شده است؛ چیزی حدود ۵۵ سال پس از اینکه اعراب بیت المقدس را فتح کردند. طراحی و تزیینات این سازه که یکی از برترین های معماری اسلامی است، ریشه در معماری دوران بیزانس دارد، اما این سازه ویژگی‌ها و خصیصه‌های مرتبط به خود را نیز دارد و همین ویژگی‌های خاص بعد‌ها به اصول معماری اسلامی تبدیل شدند.قبه الصخره از گنبد چوبی طلا کاری شده ساخته شده که بر روی یک سازه‌ی هشت ضلعی سوار است. در داخل این سازه که به سبک معماری اسلامی طراحی شده است، سنگ بزرگی قرار دارد که برای مسلمانان و یهودیان محترم است؛ در آیین یهود گفته می‌شود که این سنگ مکانیست که حضرت ابراهیم قصد قربانی کردن پسر خود را در آنجا داشته، و در دین اسلام از این سنگ به عنوان مکانی یاد می‌شود که حضرت محمد از آن به معراج رفته است. ورودی ساختمان با سنگ مرمر، موزاییک و پلاک‌های فلزی مزین شده است.

مسجد بزرگ سامرا (Great Mosque of Samarra)

یکی دیگر از پروژه‌ های معماری اسلامی معرف دنیا  مسجد بزرگ سامرا در عراق است. هنگامی که این مسجد توسط خلیفه عباسی، المتوکیل (سال‌های حکومت ۸۴۶- ۸۶۱)، ساخته شد احتمالا نه تنها یکی از برترین های معماری اسلامی، بلکه با مساحتی نزدیک به ۴۲ هکتار بزرگترین مسجد دنیا بوده است. این مسجد از آجر پخته ساخته شده و داخل آن به شیشه‌های آبی مزین است. بیشتر سازه‌ی مسجد در حمله‌ی مغول‌ها به رهبری هولاگو در سال ۱۲۵۸ از بین رفته است، اما یکی از جذاب‌ترین قسمت‌‌های آن، یعنی مناره ۵۲ متری اش، باقی مانده است.این مناره به شکل یک قیف ساخته شده که پلکانی چرخان تا بالای آن رفته است. این که چرا معماران تصمیم بر مخروطی ساختن این سازه گرفته‌اند نامعلوم است اما برای بعضی مردم یادآور معماری آشوری‌ها و بابلی‌های باستانی است.

انتهای پیام/