مسجد جامع رقه بشرویه مسجدی دو ایوانی

به گزارش پایگاه خبری اخبار ساخته ها؛ مسجد رقه بشرویه یکی از معدود بناهای تاریخی دو ایوانی است. ساخت مساجد دو ایوانی که به نام سبک خراسانی معروف بودند در قرن ششم و اوایل قرن هفتم رواج داشت. نمونه‌هایی از این نوع مساجد در گناباد و فردوس نیز وجود داشته که با حمله مغول از بین رفته است. پس از این دوران و با روی کار آمدن تیموریان و ورود معماران شیرازی به خراسان ساخت مساجد چهار ایوانی رواج یافت. قدیمی‌ترین سندی که در آن از مسجد رقه نام برده شده سفرنامه ناصرخسرو است. هنوز هم عده‌ای معتقدند این مسجد همان مسجدی است که ناصرخسرو در سال ۴۴۴ قمری از آن دیدن کرده است. ولی برخی کارشناسان معتقدند بنای فعلی مسجد حداقل ۲۵۰ سال بعد از آن زمان و در اوایل دوران اسلامی احداث شده است.

درواقع مسجد رقه بشرویه در فضای باز و به دور از بناهای روستای رقه احداث شده است. بنای اصلی مسجد رقه تنها دارای دو ایوان قبله و ایوان روبه‌روی آن بوده است. ایوان سومی که در حال حاضر در ضلع جنوب شرقی دیده می‌شود در دوره‌های اخیر اضافه شده است. این احتمال وجود دارد که در طول زمان بناهای مسکونی این منطقه از اطراف مسجد پراکنده شده باشند. زیرا در گذشته رقه منطقه‌ای آباد و پررونق بوده که با گذر زمان بشرویه جایگزین آن می‌شود. در حقیقت دوران تیموریان آغاز اعتبار بشرویه محسوب می‌‌شود. مصالح اصلی بنا خشت خام بوده که بر روی سکویی از سنگ لاشه احداث شده است. اندود نمای خارجی و نمای داخلی مسجد متفاوت است. نمای خارجی مسجد با کاهگل و نمای داخلی آن با خام آهک اندود شده است.

ورودی اصلی مسجد در ضلع شمال غربی است که دارای ایوان بلندی به ارتفاع ۷ متر است. این ایوان مرتفع دارای طاقی با قوس جناقی است. برای ورود به مسجد مسیر پلکانی با هفت پله طراحی شده است. دو قطعه سنگ مکتوب در بالای در ورودی نصب شده است. نوشته‌های یکی از این سنگ‌ها که به رنگ سیاه است خوانا نیست. اما بر روی سنگ دیگر که مرمر سفید است نوشته‌ای در مورد بانی بازسازی بنا در سال ۱۳۵۵ نوشته شده است.

در ایوان جدید مسجد در ضلع جنوب شرقی مسجد نیز ورودی دیگری وجود دارد. این ورودی دارای ایوانی کم عرض به ارتفاع ۵/۶ متر است. این ورودی از طریق دالانی هم‌عرض با ایوان به حیاط می‌رسد که با شیب ۴۵ درجه و به طور صعودی طراحی شده است.

ایوان‌های این مسجد از لحاظ ارتفاع، عرض، عمق و نوع پوشش با هم تفاوت دارند. حتی دو ایوان اصلی بنا در ضلع قبله و ضلع مقابل آن اصلاً مشابه یا متقارن نیستند. ایوان ضلع شمال شرقی وسیع و عریض است و طاقی با قوس جناقی دارد. ایوان ضلع جنوب شرقی ایوانی با عرض کم و ارتفاع زیاد است و پوشش طاق آن در سه قسمت اجرا شده است. بخش جلو و انتهای این ایوان دارای طاقی با قوس هلالی و بخش میانی دارای گنبدی کم‌خیز است. ایوان جنوب غربی دارای دو رواق در طرفین و محرابی ساده در میانه است. رواق‌ها دارای دو درگاه به داخل ایوان هستند. پوشش سقف این بخش در قالب سه گنبد اجرا شده است.

 این مسجد از همان ابتدای تأسیس به عنوان مسجد جامع شهر کارایی داشته است. در طول تاریخ همواره تعمیرات و بازسازی بنا موجب شده تا کاربری بنا حفظ شود. مهمترین اقدامات مرمتی در سال ۱۳۵۵ توسط فردی به نام “محمد فروغ نصیرائی” و در سال ۱۳۷۲ توسط سازمان میراث فرهنگی انجام شده است. اقدامات سازمان میراث فرهنگی شامل بازسازی پایه‌های دو ایوان شمالی و جنوبی، بازسازی پایه‌‌ها و سقف اتاق‌ها و رواق‌های ایوان جنوبی، گچ‌کاری دو ایوان شمالی و جنوبی، بام‌سازی و کف‌سازی حیاط مسجد بوده است. به همین دلیل هنوز هم این مسجد تاریخی به عنوان مسجد جامع شهر برای برپایی نماز جمعه و نماز جماعت مورد استفاده قرار دارد. البته به دلیل تغییرات ایجاد شده در راه‌های ارتباطی، از ورودی اصلی مسجد استفاده نمی‌شود.

این اثر در تاریخ ۵ تیر ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۱۹۰۳ به‌عنوان یکی ازآثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

انتهای پیام/