مرتضی نی‌داوود؛ خالق «پیش درآمد اصفهان» اساس موسیقی متن «هزاردستان»
آرش امجدی
به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز دوشنبه دوم مرداد ماه 1402 خورشیدی، یکصدوبیست‌وششمین روز سال جاری، برابر است با بیست و چهارم جولای 2023 میلادی و ششم محرم 1445 هجری قمری.
33 سال پیش در چنین روزی در سال 1369، مرتضی نی‌داوود ـ آهنگساز، ردیف‌دان، مدرّس موسیقی دستگاهی ایران و نوازنده تار ـ بدرود زندگی گفت.
آغاز فراگیری ردیف موسیقی و نوازندگی تار
مرتضی نی‌داوود در سال 1279 در تهران به دنیا آمد. او ذوق آهنگسازی کم‌نظیری داشت. استعداد وی در موسیقی در همان اوان کودکی آشکار شد و پدرش ـ بالا خان ـ که خود اهل موسیقی بود و با تار و تنبک آشنایی داشت، او را به آموزشگاه آقا حسینقلی ـ استاد تار ـ برد. مرتضی خان دو سال نزد آقا حسینقلی و سه سال نزد شاگرد برجسته او ـ درویش خان ـ ردیف موسیقی و تارنوازی را آموخت و موفق شد از دست درویش خان نشان تبرزین طلایی را که تنها به شاگردان ممتاز داده می‌شد، دریافت کند.
تأسیس آموزشگاه و کشف قمر
نی‌داوود در 20 سالگی به تأسیس آموزشگاهی برای تدریس تار و ردیف موسیقی دستگاهی ایرانی اقدام کرد که بعدها پس از مرگ نابهنگام استادش درویش خان، ادامه آموزش شاگردان وی را نیز بر عهده گرفت. آشنایی او با قمرالملوک وزیری در اوائل سال‌های 1300 منجر به کشف یکی از بزرگ‌ترین استعدادهای آواز ایرانی گردید. قمر با آموختن از او، بسیاری از آثار مشهور خود را اجرا کرد. بیشتر تصنیف‌ها و آوازهای قمر از سال ۱۳۰۳ به بعد با تار مرتضی خان نی‌داوود همراه بوده است. از معروف‌ترین آهنگ‌هایی که مرتضی خان ساخته، تصنیف «مرغ سحر» است بر روی کلامی از ملک‌الشعرای بهار که اولین بار با صدای ملوک ضرابی و سپس توسط قمرالملوک وزیری در سالن گراند هتل خوانده شد. بعدها خوانندگان نامدار دیگری، از آن میان؛ استاد محمدرضا شجریان، این تصنیف را بارها اجرا کردند.
همکاری با رادیو، اجرا و ضبط ردیف موسیقی
نی‌داوود پس از تأسیس رادیو، مانند هنرمندان دیگری چون رضا محجوبی، علی‌اکبر شهنازی، حبیب سماعی، ابوالحسن صبا و موسی معروفی، به همکاری با رادیو پرداخت. او برای خوانندگان معروفی چون قمرالملوک وزیری، ملوک ضرابی، روح انگیز، ادیب خوانساری، جواد بدیع‌زاده و غلامحسین بنان تصنیف ساخته یا با آوازشان تار نواخته است. وی در سال ۱۳۴۸ اقدام به اجرا و ضبط در حدود ۳۰۰ گوشه از ردیف موسیقی دستگاهی ایرانی نمود که چند سالی است از سوی انتشارات ماهور در تهران منتشر شده است. مرتضی نی‌داوود سال‌ها در خیابان فردوسی تهران مغازه الکتریکی داشت.
مهاجرت به آمریکا، آثار شاخص
این استاد موسیقی دستگاهی ایرانی در سال ۱۳۵5 به آمریکا رفت و در آن جا در 2 مرداد ۱۳۶۹ در 90 سالگی شمع وجودش خاموش گشت.
استاد نی‌داوود آثار شاخصی از خود بر جای گذاشته، از آن میان؛ تصنیف «شاه من، ماه من»، تصنیف «آتشی در سینه دارم جاودانی» و «پیش درآمد اصفهان» که مبنای کار آهنگسازی زنده‌یاد مرتضی حنانه در مجموعه تلویزیونی هزاردستان به کارگردانی شادروان علی حاتمی شد.
موزیک استفاده‌شده در این پادکست:
1. آواز قمرالملوک وزیری همراه با تار مرتضی نی‌داوود
2. تصنیف مرغ سحر با صدای قمرالملوک وزیری
3. ردیف‌نوازی مرتضی نی‌داوود
بازنویسی، تنظیم و اجرا: آرش امجدی
تهیه‌کننده رادیویی: انسیه سمیع پور
کانال تلگرام «دیروز همین‌جا»:
https://t.me/diroozhaminja
انتهای پیام/
برچسب ها
