فراز و فرود آزمایش؛ از تهران نو تا مرودشت
آرش امجدی
به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز سه‌شنبه شانزدهم اسفندماه 1401 خورشیدی، 352اُمین روز سال جاری، برابر است با چهاردهم شعبان 1444 هجری قمری و هفتم مارس 2023 میلادی.
64 سال پیش در چنین روزی در سال 1337، کارخانه صنعتی آزمایش بنیان گذاشته شد.
نخستین محصول تولیدی این نشان ملی که نزدیک به 60 سال سابقه تولید دارد، بخاری نفتی، آبگرمکن نفتی، تختخواب، میز و صندلی فلزی بود و در اواخر به تولید یخچال فریزر بدون استفاده از گازهای مخرب لایه ازن نیز مشغول بود.
محسن آزمایش در بوته آزمایش
بنیانگذار کارخانه صنعتی آزمایش، محسن اشتهاردیان معروف به «آزمایش» بود. محسن آزمایش در سال 1304 در تهران به دنیا آمد. او به سبب وضع نامناسب مالی خانواده و فوت پدرش در نوجوانی، بیش از چهار کلاس درس نخواند. محسن از یازده سالگی برای تأمین خانواده‌اش در کارگاه آهنگری با مزد یک تومان در هفته به شاگردی مشغول شد. او پس از دو بار تغییر محل کار و هفت سال تجربه شاگردی، عاقبت با ۱۴۰ تومان پس‌انداز، در سال ۱۳۱۸ مغازه کوچکی در خیابان عین الدوله تهران باز کرد و به در و پنجره‌سازی پرداخت.
آزمایش از سال ۱۳۳۰ در مناقصه‌های شهرداری تهران در رابطه با لوله‌کشی آب شرکت کرد و چندین کار بزرگ را گرفت و به پایان رساند. او از اواسط دهه ۳۰ در شرق تهران در کارگاهی به ساختن صندلی، مبل و آبکاری فلزات پرداخت. این کارگاه در سال ۱۳۳۶ در یک آتش‌سوزی ـ که آزمایش آن را «عمدی» می‌دانست ـ نابود شد. پس از این رویداد، او در ۱۶ اسفند ۱۳۳۷ در تهران‌نو در محل کارخانه قدیمی، «کارخانه صنعتی آزمایش» را بنیان گذاشت.
آزمایش و گسترش فعالیت تا جاده آبعلی
شرکتی که محسن آزمایش به ثبت رسانده بود، سرمایه‌ای برابر با ۳۰ میلیون ریال داشت، اما با رشد و توسعه کار، سرمایه شرکت در سال ۱۳۴۷ به ۲۰۰ میلیون ریال افزایش یافت. در این سال پیش‌بینی فروش محصولات شرکت ۱ میلیارد ریال بود. بعد از چند سال، وی زمینی به مساحت ۱۸۵ هزار متر مربع در کیلومتر ۱۰ جاده آبعلی خریداری کرد و کارخانه‌ای بنا نهاد؛ در جایی که از همان آغاز و تا کنون نام «سه راه آزمایش» را بر خود دارد. در این کارخانه چندین نوع یخچال، کولر، آبگرمکن، تختخواب فلزی، بخاری و اجاق گاز تولید می‌شد. کم‌کم زیربنای کارخانه از ۲ هزار متر مربع در سال‌های آغازین، به ۷۳ هزار متر مربع در اواسط سال‌های دهه پنجاه رسید.
توجه ویژه آزمایش به کارگران و مدیران
آزمایش به کارگران حقوقی چند درصد بیشتر از حد رایج می‌پرداخت و مدیران کارخانه از مزایای ویژه‌ای چون وام مسکن، کمک هزینه ازدواج، یارانه خودرو و غیره برخوردار بودند. آزمایش در ساوه و مرودشت نیز شعبه‌های تولید به راه انداخته بود. او در سال ۱۳۴۷ گفت: «اگر در این محیط، جوانی بی‌سواد با ایمان و پشتکار خود به چنین موفقیت‌هایی دست یافته است، آیا دیگران به خصوص تحصیل کرده‌های ما نخواهند توانست از این همه موهبت برخوردار گردند و شاهد پیروزی را در آغوش گیرند؟».
عاقبت آزمایش
پس از وقوع انقلاب اسلامی و در سال ۱۳۵۸، کارخانه‌های آزمایش مشمول «بند د قانون حفاظت صنایع ایران» شدند و به دولت واگذار گردیدند. محسن آزمایش هم یک سال پس از مصادره کارخانه‌هایش به سویس مهاجرت کرد. پس از چند سال، دیگر نهادهای دولتی و شبه دولتی مثل «سازمان خصوصی‌سازی» و «صندوق بازنشستگی» از سهامداران بزرگ شرکت آزمایش شدند. فعالیت‌های تولیدی شرکت تا اوایل سال ۱۳۸۰ تا حدی رونق داشت و کالاهای جدیدی مانند «یخچال ساید بای ساید» و «فریزر بدون برفک» به محصولات شرکت اضافه شدند. در همین سال‌ها مجموعه آزمایش از طریق بورس به بخش خصوصی واگذار گردید. در آن زمان زیان انباشته شرکت حدود ۱۲٫۵ میلیارد تومان بود. همچنین قیمت هر سهم از شرکت ۱۶۰ تومان بود که ارزش کل شرکت را برابر ۳۵ میلیارد تومان نشان می‌داد. در سال ۱۳۸۸ به دلیل بدهی‌های فراوان، تعداد کارکنان واحد مرودشت آزمایش از ۱۴۰۰ نفر به ۱۶۰ نفر کاهش یافت و کارخانه به حالت نیمه‌تعطیل درآمد و نهایتاً پس از مدت کمی به حالت تعطیل درآمد.
احیای آزمایش
در مهرماه سال 1400 اعلام شد که رئیس‌جمهوری ایران در سفر به استان فارس از کارخانه آزمایش بازدید کرد و در جریان علت مشکلات این کارخانه قرار گرفت، و پس از گذشت چندین ماه از بازدید رئیس جمهور، کارخانه آزمایش واقع در مرودشت در تیرماه 1401 احیا شد و دوباره در مدار تولید قرار گرفت.
بازنویسی، تنظیم و اجرا: آرش امجدی
تهیه‌کننده: انسیه سمیع پور
کانال تلگرام «دیروز همین‌جا»: https://t.me/diroozhaminja
انتهای پیام/
