فاطمه سیاح؛ پیشگام پژوهش‌های ادبیات تطبیقی در ایران
آرش امجدی
به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز شنبه سیزدهم اسفندماه 1401 خورشیدی، 349اُمین روز سال جاری، برابر است با یازدهم شعبان 1444 هجری قمری و چهارم مارس 2023 میلادی.
75 سال پیش در چنین روزی در سال 1326، فاطمه سیاح ـ استاد دانشگاه، ادیب و مترجم ـ بدرود زندگی گفت.
فاطمه رضازاده محلّاتی معروف به فاطمه سیّاح، دختر میرزا جعفر خان رضازاده سیاح بود. میرزا جعفر خان در دانشکده زبانهای شرقی در مسکو، سال‌ها در سمت استادی، زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌کرد و عموی بانو سیاح ـ میرزا محمدعلی معروف به حاج سیاح ـ از دولتمردان نامدار عهد قاجار بود. میرزا جعفر هم مثل برادرش حاج سیاح، در جوانی، به عزم سیاحت، از ایران بیرون رفته و سرانجام در روسیه ساکن شده بود.
تولد، تحصیلات و تدریس در دانشگاه‌های روسیه
فاطمه سیاح در فروردین سال 1281 در خانواده‌ای دانش‌پرور در مسکو به دنیا آمد. تحصیلات متوسطه و عالی را در زادگاهش گذراند و گواهی‌‌نامه دکتری را در رشته ادبیات اروپایی از دانشگاه ادبیات مسکو گرفت. رساله دکتری او درباره آناتول فرانس بود. وی مدت 4 سال در دانشگاه‌های روسیه تدریس کرد و در اواخر 1312 به ایران آمد.
تدریس در دانشگاه تهران
ابتدا در وزارت فرهنگ مشغول کار شد و بعد کرسی زبان و ادبیات روس و همچنین کرسی استادی سنجش ادبیات زبانهای خارجه در دانشگاه تهران به او محول گردید. دکتر فاطمه سیاح به زبانهای روسی، فرانسه، آلمانی، ایتالیایی و انگلیسی تسلط داشت و از ادبیات این زبانها اطلاعات عمیق داشت. این امر سبب شد که در حوزه ادبیات تطبیقی آثار ماندگاری تألیف کند. از این رو وی را می‌توان «پیشگام پژوهش‌های ادبیات تطبیقی در ایران» دانست. نوشته‌های او در زمینه ادبیات غرب به ویژه چخوف، بالزاک، داستایوسکی، شولوخف، پوشکین و مارسل پروست، نشان از اطلاعات عمیق او دارد. این ادیب و مترجم پرتلاش مقالات گوناگونی هم نوشته که در سال 1354 به کوشش محمد گلبن منتشر شد. وی تنها بانویی بود که در دانشگاه کرسی استادی داشت. دکتر سیاح با دانشجویان تا آن حد کار می‌کرد که اطمینان یابد دیگر مشکلی ندارند، و آنها را تا آن اندازه راهنمایی می‌کرد که بتوانند در زمینه تخصصشان رساله و مقاله بنویسند.
دکتر فاطمه سیاح، در 13 اسفند 1326 در 45 سالگی بر اثر بیماری قند شمع وجودش خاموش گشت و یک روز بعد در زاویه ابن بابویه به خاک سپرده شد. وی پیش از مرگ، کتابخانه خود را که متجاوز از دوهزار جلد کتاب داشت، به دانشکده ادبیات دانشگاه تهران اهدا کرده بود.
مجلس یادبود فاطمه سیاح و سخنان رئیس دانشگاه تهران
دکتر علی اکبر سیاسی رئیس وقت دانشگاه تهران در مجلس تذکری که برای وی ترتیب یافت، گفت: «با فوت بانو سیاح، دانشگاه تهران یکی از دانشمندترین استادان خود را از دست داد. کرسی درس ایشان عبارت از سنجش ادبیات و زبان و ادبیات روسی بود. چون برای تدریس سنجش ادبیات آشنایی به ادبیات چند زبان بیگانه لازم است، انجام این کار از عهده هرکسی برنمی‌آید و بدبختانه این جانب تا این تاریخ کسی که صلاحیت تدریس این درس را داشته باشد، درنظر ندارم؛ بنابراین دانشگاه ناگزیر است فعلاً این درس را تعطیل نماید».
پس از درگذشت دکتر فاطمه سیاح، «انجمن آثار و مفاخر فرهنگی»، او را به عنوان یکی از مفاخر فرهنگی ایران‌زمین معرفی کرد و وزارت فرهنگ وقت، به پاس خدمات این بانوی دانشمند، نام او را بر یکی از دبیرستانهای دخترانه پایتخت نهاد.
موزیک استفاده‌شده در این پادکست:
آلبوم: بودن و نبودن
قطعه: آسمان
آهنگساز: بردیا کیارس
بازنویسی، تنظیم و اجرا: آرش امجدی
تهیه‌کننده: انسیه سمیع پور
کانال تلگرام «دیروز همین‌جا»: https://t.me/diroozhaminja
انتهای پیام/
