روز رادیو؛ چهارم اردی‌بهشت 1319

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز دو‌شنبه چهارم اُردی‌بهشت ماه 1402 خورشیدی، سی‌ و پنجمین روز سال جاری، برابر است با بیست و چهارم آوریل 2023 میلادی و سوم شوال 1444 هجری قمری.

83 سال پیش در چنین روزی در سال 1319، برای نخستین بار در ایران، «رادیوی دولتی» تأسیس شد.

مقدمات آغاز به کار رادیو

بعد از صدور فرمان تأسیس رادیو، دو فرستنده‌ موج کوتاه 20 کیلو واتی و متوسط 2 کیلو واتی توسط وزارت پست و تلگراف و تلفن، از کارخانه‌ آلمانی تلفونکن telefonkun خریداری شد و در بی‌سیم قصر در شمیران تهران نصب گردید. برای آمادگی پخش برنامه‌های رادیویی، جمعی از استادان و نویسندگان بلندپایه از آن میان: سعید نفیسی و دکتر ذبیح‌الله صفا و شماری از بانوان، زنجیره‌ گفتارهای ادبی، تاریخی، جغرافیایی، اجتماعی و خانه‌داری را قبلاً تهیه کرده بودند، به طوری که نیاز برنامه‌های رادیو را برای مدت 3 ماه تأمین می‌کرد. عده‌ای مترجم و ماشین‌نویس یا به اصطلاح امروز، تایپیست و حروف‌چین هم استخدام شدند. انتخاب گوینده در آغاز در باشگاه افسران با حضور شماری از اُدبا و متخصصان صدا (از جمله عده‌ای آلمانی) صورت گرفت که در آن طی جلساتی، از داوطلبان امتحانات دقیقی به عمل آمد. کارهای فنی رادیو با وزارت پست و تلگراف و تلفن بود که در آن زمان ابراهیم عَلَم (شوکت‌الملک) وزیر آن وزارتخانه بود. امور مربوط به دستگاه‌های فرستنده و استودیوها هم زیر نظر دکتر داریوش رئیس کل بی‌سیم اداره می‌شد. موسیقی رادیو هم زیر نظر سرگرد غلامحسین مین‌باشیان رئیس مدرسه‌ عالی موسیقی بود. بودجه‌ رادیو به مبلغ 80 هزار تومان تعیین گردید که توسط سازمان پرورش افکار تأمین می‌شد. بعد از فراهم شدن این مقدمات، نخستین فرستنده‌ رادیویی در ایران در محل بی‌سیم در جاده‌ قدیم شمیران با نام «رادیو تهران» در ساعت 10 بامداد روز چهارشنبه 4 اردی‌بهشت 1319، کار خود را آغاز کرد.

برنامه‌های اولیه و ساعات کار رادیو

در آغاز به کار رادیو تهران، دو فرستنده؛ یکی برای موج متوسط و دیگری برای موج کوتاه، برنامه‌ را از یک استودیو در محل اداره‌ بی‌سیم در چهارراه قصر آن زمان پخش می‌کردند. هنگامی که رادیو تهران در سال 1319 کار خود را آغاز کرد، هر روز از ساعت 4 بعد از ظهر تا نیمه‌شب به مدت 8 ساعت، برنامه پخش می‌کرد. در این مدت 8 ساعت، دو بخش موسیقی ایرانی، چند گفتار اجتماعی، فرهنگی، جغرافیایی، تاریخی و چند برنامه‌ خارجی پخش می‌شد. در آغاز سال 1322، تغییراتی در برنامه‌ها ایجاد شد و رادیو تهران توانست صبح‌ها نیز برنامه‌ای به مدت 2 ساعت پخش کند. برنامه‌های ساعت شنوندگان، موسیقی کلاسیک، ورزش باستانی، نهج‌البلاغه و تلاوت قرآن مجید از همین سال آغاز شد. از سال 1324 رفته‌رفته برنامه‌های رادیو گسترش یافت و توانست هر روز 12 ساعت و سپس روی یک فرستنده تا 18 ساعت برنامه پخش کند. در سال 1327 فرستنده‌ دیگری در اختیار رادیو قرار گرفت و یک استودیوی کوچک در میدان ارگ تهران برای پخش اخبار ساخته شد. از فروردین 1335، رادیو تهران به دو استودیو مجهز شد و توانست 18 ساعت برنامه از فرستنده‌ شماره‌ 1، و 10 ساعت برنامه از فرستنده‌‌ شماره‌ 2 پخش کند. در همین زمان بود که فرستنده‌ شماره‌ 1 با نام «رادیو ایران» و فرستنده‌ شماره‌ 2 با نام «رادیو تهران» شناخته شدند.

برنامه برای کودکان و ساخت استودیوهای 14 و 8 در ساختمان ارگ

از همان آغاز به کار رادیو تهران در سال 1319، در نخستین جمعه، یعنی ششم اردی‌بهشت ماه، برنامه‌ قصه‌گویی برای کودکان توسط فضل‌الله صبحی مهتدی ـ قصه‌گوی نام‌آشنای کودکان ـ اجرا می‌شد. این برنامه جمعه‌ها، تا زمان مرگ صبحی در سال 1341 ادامه داشت و پس از آن جواهرکلام قصه‌گویی روزهای جمعه را ادامه داد. برنامه‌ دیگری مخصوص کودکان نیز از خردادماه 1334 در رادیو تهران آغاز گردید. در سال 1337 استودیوی بزرگی برای ضبط نمایشنامه‌ها و کنسرت‌ها و برنامه‌های مسابقات رادیو، در محل رادیو در میدان ارگ راه‌اندازی شد که گنجایش 300 تماشاچی را داشت. این استودیو که با نام استودیو 14 خوانده می‌شد، در زمان خود در خاورمیانه بی‌نظیر بود. همچنین استودیوی دیگری با نام استودیو 8، با تمهیدات فنی بسیار و بر اساس اصول علمی، در میدان ارگ راه‌اندازی گردید که در آن بسیاری از ترانه‌ها و قطعات جاویدان موسیقی ایرانی، توسط استادان بنام و خوانندگان پرآوازه و نوازندگان چیره‌دست اجرا و ضبط شده است. استودیوهای 14 و 8 در ساختمان ارگ رادیو هنوز هم برجایند و یادآور سال‌های پر خاطره‌ای هستند که بخشی از حافظه‌ جمعی مردم ایران است.

آغاز به کار مراکز رادیویی در کشور

همان‌گونه که گفته شد؛ برنامه‌های رادیو تا سال 1327، از یک استودیو که در جاده‌ قدیم شمیران بود، پخش می‌شد و در این سال استودیوی کوچکی در میدان ارگ ساخته شد که در برخی اوقات، اخبار از این استودیو پخش می‌شد. در سال 1330، استودیوی دیگری نیز در کنار استودیوی قبلی ساخته شد و به تدریج به موازات تقویت دستگاه‌های فنی و فرستنده‌ها، استودیوهای جدیدی راه‌اندازی شد و در ادامه، شبکه‌ رادیویی کشور در مراکز استان‌ها آغاز به کار کرد. در سال 1344، افزون بر تهران، در مراکز 12 استان کشور: رشت، مشهد، اصفهان، تبریز، شیراز، اورمیه، کرمان، کرمانشاه، سنندج، اهواز، گرگان و زاهدان، فرستنده‌های محلی که با وسائل فنی مدرن آن زمان مجهز بودند، به پخش برنامه‌های رادیویی پرداختند.

نخستین دست‌اندرکاران و برنامه‌سازان رادیو

رادیو در آغاز کار خود در سال 1319، زیر نظر سازمانی به نام «اداره‌ کل انتشارات و تبلیغات» بود. محل نخستین این اداره، در خیابان سوم اسفند (سرهنگ سخایی کنونی) کوچه‌ تدارکات، خانه‌ مرحوم سیدالعراقین بود و نخستین رئیس آن هم مقدّم، از رؤسای سابق وزارت امورخارجه. دوره‌ ریاست مقدم چندان نپایید و هیأت دولت وقت، دکتر عیسی صدیق (صدیق اعلم) را به ریاست بعدی اداره‌ کل انتشارات و تبلیغات برگزید. از نخستین کسانی که در رادیو در کار برنامه‌سازی فعال بودند، می‌توان این کسان را نام برد: محمد حجازی مطیع‌الدوله (نویسنده و داستان‌نویس)، عبدالرحمن فرامرزی (نویسنده و مدیر روزنامه‌ کیهان)، حسینقلی مستعان (داستان‌نویس)، ابوالقاسم پاینده (نویسنده و مترجم)، ابوالقاسم اعتصام‌زاده و مشفق همدانی، مترجم. همچنین برای تعیین سیاست‌های رادیو، «شورای عالی انتشارات» برپا شد که اعضای آن عبارت بودند از: علامه محمد قزوینی، محمدعلی فروغی، دکتر قاسم غنی، دکتر علی‌اکبر سیاسی (رئیس دانشگاه تهران)، دکتر رضازاده‌ شفق، دکتر محمود افشار و کلنل علینقی وزیری. اولین دبیر ستاد متون رادیویی، استاد سعید نفیسی، نخستین گوینده‌ زن، قدسی رهبری، قدیمی‌ترین گوینده، رضا سجادی و جواد بدیع‌زاده اولین خواننده‌ موسیقی اصیل ایرانی در رادیو بودند.

رادیوی دولتی در ایران، امروز 83 ساله شد.

انتهای پیام/