درگذشت پدر باستان‌شناسی ایران

 به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز یک‌شنبه شانزدهم بهمن‌ماه 1401 خورشیدی، 322اُمین روز سال جاری، برابر است با چهاردهم رجب 1444 هجری قمری و پنجم فوریه 2023 میلادی.

14 سال پیش در چنین روزی در سال 1387، عزت‌الله نگهبان ـ پدر باستان‌شناسی ایران ـ درگذشت.

عزت‌الله نگهبان در سال 1304 در اهواز به دنیا آمد. در دوسالگی به سبب نمایندگی پدرش در مجلس شورای ملی از سوی مردم اهواز، در تهران ساکن شد. تحصیلات ابتدایی را در دبستان جمشید جم تهران گذراند. برای دوره‌ دبیرستان، نخست با گذراندن کنکور وارد مدرسه‌ فنی آلمانی (مشهور به مدرسه‌ صنعتی) در تهران شد و در رشته‌ مهندسی برق و مکانیک ثبت نام کرد. پس از یک سال تحصیل در این رشته، با اعلام بسته شدن مدارس خارجی توسط وزارت معارف وقت، وارد دبیرستان فیروز بهرام شد و تحصیلات متوسطه را در این مدرسه به پایان برد. در 1328 از دانشگاه تهران گواهی‌نامه‌ لیسانس باستان‌شناسی گرفت. یک سال بعد، وارد مؤسسه‌ شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو در آمریکا شد و در آن جا موفق به دریافت دانشنامه‌ فوق لیسانس گردید. طی این سال‌ها با راهنمایی دونالد مک‌کان به بررسی سیر سفال نخودی‌رنگ در منطقه خوزستان پرداخت و اطلاعات بسیاری در این زمینه جمع‌آوری کرد که حاصل آن را در نهایت در رساله خود تدوین کرد.

تدریس در دانشگاه تهران و کاوش‌های باستان‌شناسی

نگهبان پس از بازگشت به ایران، با درجه‌ دانشیاری به استخدام دانشگاه تهران درآمد و مشغول تدریس شد. در سال 1336، طرح تأسیس مؤسسه‌ باستان‌شناسی دانشگاه تهران را داد که پس از دو سال موفق به بنیانگذاری آن شد و خود تا 1356 ریاست آن را بر عهده داشت. عزت‌الله نگهبان در سال 1340 نخستین حفاری مشترک دانشگاه تهران و اداره‌ کل باستان‌شناسی را در تپه‌ مارلیک رودبار سرپرستی کرد. اشیاء به‌دست‌آمده از این حفاری که «جام‌های زرین مارلیک» بخش عمده‌ آن را تشکیل می‌دهند، از معروف‌ترین و زیباترین یافته‌های باستانی ایران است که به هزاره‌ اول پیش از میلاد برمی‌گردند. از دیگر کارهای ماندگار عزت‌الله نگهبان، حفاری در هفت‌تپه‌ خوزستان است. مهم‌ترین سهم او در پیشبرد باستان‌شناسی ایران، ایجاد کارگاه دائمی در دشت قزوین برای فعالیت‌های باستان‌شناسی دانشگاه تهران و تربیت دانشجو در این کارگاه است.

او با پشتکار فراوان و روحیه خستگی‌ناپذیر، در سال 1348 موفق به کسب مجوز و بودجه لازم برای تعمیر کاروانسرای مخروبه «محمدآباد خره» شد. این مکان منحصربه‌فرد به کانونی برای پژوهش‌های مستمر و درازمدت باستان‌شناختی دانشگاه تهران تبدیل شد که در آن دانشجویان با شرکت در انواع فعالیت‌های میدانی برای پیشبرد اهداف باستان‌شناسی در ایران تربیت می‌شدند.

سمت‌های اداری، تألیفات و بازگشت به آمریکا

نگهبان در سال ۱۳۴۵ با اخذ دکتری افتخاری از دانشگاه تهران، به درجه استادی ارتقا یافت. او همچنین از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۶، مدیریت گروه باستان‌شناسی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران را به عهده داشت. در سال ۱۳۵۴ نیز به ریاست دانشکده‌ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران منصوب شد و تا  زمان بازنشستگی در سال ۱۳۵۷ در این سمت باقی ماند. این باستان‌شناس برجسته، پس از بازنشستگی، در سال 1357 به فیلادلفیای آمریکا رفت و در آن جا تحقیقات علمی خود را دنبال کرد. او در این مدت، کتاب «مروری بر پنجاه سال باستان‌شناسی ایران» را در 534 صفحه نوشت. «شوش یا کهن‌ترین مرکز شهرنشینی جهان» و «حفاری هفت تپه دشت خوزستان» از دیگر تألیفات اوست.

استاد عزت‌الله نگهبان در 16 بهمن 1387 در 84سالگی در آمریکا شمع وجودش خاموش گشت. استاد عزت‌الله نگهبان را «پدر باستان‌شناسی ایران» می‌دانند.

بازنویسی، تنظیم و اجرا: آرش امجدی

تهیه‌کننده: انسیه سمیع‌پور

موزیک متن پادکست: مینیاتورهای ایرانی؛ اثر: امین‌الله حسین

انتهای پیام/