بنیانگذاری دانشگاه تهران

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز شنبه پانزدهم بهمن‌ماه 1401 خورشیدی، 321اُمین روز سال جاری، برابر است با سیزدهم رجب 1444 هجری قمری و چهارم فوریه 2023 میلادی.

88 سال پیش در چنین روزی در سال 1313، سنگ بنای دانشگاه تهران کار گذاشته شد.

پس از جلسه‌ مطرح شدن تأسیس دانشگاه تهران در 24 اسفند 1312، در جلسه‌ بعدی هیأت وزرا، وزیر مالیه علی‌اکبر داور مکلف شد در بودجه‌ سال آینده 250 هزار تومان اعتبار جهت ساخت دانشگاه برای وزارت معارف در نظر بگیرد. به دنبال تحقق این امر، وزیر معارف ـ علی‌اصغر حکمت ـ مأمور و مکلف شد ساخت دانشگاه را آغاز نماید. او بی‌درنگ دست به کار شد و تحقیق برای یافتن مکان مناسب ساخت دانشگاه را با کمک و مشاوره‌ آندره گدار ـ معمار فرانسوی ـ آغاز کرد.

 گزینش جای مناسب برای دانشگاه تهران توسط حکمت و گدار، و خریداری زمین آن

آنان پس از جست‌وجوی بسیار در باغ‌ها و زمین‌های فراوان آن روز اطراف تهران، «باغ جلالیه» را برای ساخت دانشگاه تهران برگزیدند. «باغ جلالیه» در شمال تهران آن روز میان «روستای امیرآباد» و «خندق شمالی تهران» قرار داشت. این باغ زیبا که پوشیده از درختان کهنسال مثمر و غیرمثمر بود، در سال‌های آخر حکومت ناصرالدین شاه قاجار در حدود سال 1260 به فرمان شاهزاده جلال‌الدوله بنا شده بود.

برای ساخت دانشگاه تهران، «باغ جلالیه» را از قرار مترمربعی 5 ریال و جمعاً به مبلغ صدهزار تومان از صاحب آن حاج رحیم آقای اتحادیه‌ تبریزی خریدند و آندره گدار به سرعت مأمور تعیین حدود، نرده‌گذاری و اجرای عملیات ساختمانی در آن شد.

عملیات ساخت دانشگاه تهران و قرار دادن لوح یادبود در دل خاک

قرار شد ساختمان دانشگاه از دانشکده‌ پزشکی آغاز شود. در اوائل اُردی‌بهشت 1313 عملیات ساخت آغاز شد. «تالار کالبد شکافی» نخستین ساختمان دانشگاه بود که تا اواخر دی ماه 1313 کار ساخت آن ادامه داشت. دکتر امیر اعلم که رئیس کرسی تشریح بود و دکتر ابوالقاسم بختیار جراح و معاون دانشکده‌ پزشکی، و دکتر بلر جراح بیمارستان آمریکایی تهران، کوشش فراوانی در این راه به خرج دادند. همزمان با گشایش تالار کالبد شکافی، در 15 بهمن 1313 لوح یادبود تأسیس دانشگاه تهران در محلی که اکنون پلکان جنوبی دانشکده‌ پزشکی است در دل خاک گذاشته شد. به این ترتیب، حدود 11 ماه پس از نخستین جلسه‌ هیأت دولت برای تأسیس دانشگاه تهران، این امر محقق شد و «دانشگاه تهران» رسماً کار خود را آغاز کرد.

اکنون از نام «جلالیه» ـ که دانشگاه تهران بر روی زمین باغ آن بنیان گذاشته شد ـ کوچه‌ای به همین نام در شمال دانشکده‌ پزشکی وجود دارد. دانشگاه تهران بر اساس مؤسسات آموزش عالی فرانسه الگوبرداری شد و حتی طراحان ساختمان‌های دانشگاه تهران مهندسان فرانسوی بودند، و دروس و برنامه‌های هنرکده (دانشکده هنرهای زیبای فعلی) دقیقاً بر اساس الگوی دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس طراحی گردید.

طراحان و معماران اصلی دانشگاه تهران

پردیس‌ها و بناهای دانشگاه تهران توسط معماران اروپایی رولان مارسل دوبرول، ماکسیم سیرو، نیکولای مارکوف، الکساندر موزر، آندره گدار، و معمار ایرانی محسن فروغی طراحی گردید. دوبرول معمار و شهرساز پرکار فرانسوی و از پایه‌گذاران آموزش معماری در ایران بود. طراحی، ساخت و نظارت بر اجرای بناهای دولتی و خصوصی در ایران، و نیز تدریس معماری از جمله فعالیت‌های اوست. آثار معماری دوبرول در ایران از گرگان تا بندر لنگه پراکنده‌اند. سیرو نیز کارشناس معماری از فرانسه و از اولین استادان دانشکده هنرهای زیبا در دانشگاه تهران بود. او نخست در هیئت اعزامی موزه لوور فرانسه برای عملیات شناسایی آثار تاریخی به ایران آمد. در طول این مدت از همکاران نزدیک آندره گدار، رئیس اداره عتیقات ایران، به‌شمار می‌آمد. حاصل این همکاری کتاب «آثار ایران» است. نیکولای مارکوف هم معمار روس‌تبار مقیم ایران بود.

دانشگاه تهران پس از پانزدهم بهمن 1313 با شش دانشکده (1. علوم معقول و منقول، 2. علوم طبیعی و ریاضی،3. ادبیات، فلسفه و علوم تربیتی، 4. طب، 5. حقوق، علوم سیاسی و اقتصاد، 6. فنی) کار خود را ادامه داد. در سایت مستطیلی‌شکل مجموعه به مساحت 10 هکتار مجموعاً 19 ساختمان طراحی شده بود. اهم ساختمان‌های سایت دانشگاه تهران عبارتند از: مجموعه‌ دانشکده‌ پزشکی به طراحی ماکسیم‌ سیرو در سال 1313؛ دانشکده‌ حقـوق به طراحی محسن‌فروغی (ساختمان دانشکده‌ ادبیات عیناً با الگوبرداری از پلان و حجم دانشکده‌ حقوق ساخته شده است)؛ دانشکده‌ هنرهای زیبا به طراحی رولان ‌دوبرول و با همکاری آفتاندلیانس (ساخت بنا میان سال‌های 1328 و 1345)؛ باشگاه دانشگاه به طراحی رولان دوبرول (1317-1320)؛ مسجد دانشگاه به طراحی عبدالعزیز فرمانفرمائیان (ساخت بنا میان سال‌های 1336 و 1345)؛ کتابخانه‌ مرکزی دانشگاه به طراحی بهمن پاک‌نیا؛ و سردر ورودی اصلی به طراحی کورش فرزامی با محاسبه‌ سیمون سرکیسیان در سال 1344.

در میان طراحان، نقش ماکسیم سیرو پررنگ‌تر از بقیه‌ معماران بود. او با طراحی ساختمان‌های دانشکده‌ پزشکی، سنت و سابقه‌ای برای زبان معماری بناهای دانشگاه تهران ایجاد کرد که بعدها به‌عنوان الگویی برای ساخت بقیه‌ ساختمان‌ها قرار گرفت.

دانشگاه تهران امروز 88ساله شد.

بازنویسی، تنظیم و اجرا: آرش امجدی

تهیه‌کننده: انسیه سمیع‌پور

انتهای پیام/