آغاز به کار دانشسرای مقدماتی تهران (دیروز همین‌جا)

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛  شنبه هفدهم دی‌ماه 1401 خورشیدی، 293اُمین روز سال جاری، برابر است با چهاردهم جمادی‌الثانی 1444 هجری قمری و هفتم ژانویه 2023 میلادی.

87 سال پیش در چنین روزی در سال 1314، ساختمان جدید دانشسرای مقدماتی گشایش یافت.

این عمارت در نزدیکی دروازه دولت و در ضلع شرقی خیابان مفتح تهران، امروز به نام دانشگاه خوارزمی به فعالیت خود ادامه می‌دهد. این بنا از ابتدای تأسیس در سال ۱۳۱۴ تا اوایل دهه چهل، دانشسرای مقدماتی بود و بعد به دانشسرای عالی واگذار شد.

یکی از ساختمان‌های دانشسرای عالی قدیم، عمارتی نزدیک دروازه دولت است که پیشتر از اینکه ساختمان دانشسرا در آن جا برپا شود، زمین‌های آن، محل بازی فوتبال بوده است. عیسی صدیق که در زمان ساخته شدن این عمارت، ریاست دانشسرا را به عهده داشته، درباره زمینی که به این بنا اختصاص داده شده، می‌نویسد: «بیرون دروازه دولت، زمین وسیع و مسطحی وجود داشت که متعلق به وزارت فرهنگ بود و شاگردان دوره سوم متوسطه در شمال شهر در آن فوتبال بازی می‌کردند. در سال ۱۳۱۲ وقتی قانون تربیت‌ وضع و مقرر شد که ۲۵ دانشسرای‌ مقدماتی ظرف پنج سال تأسیس‌ گردد، وزارت فرهنگ زمین بازی‌ مذکور را به دانشسرای تهران‌ تخصیص داد».

اراضی دانشسرا ۲۴۰۰۰ متر مربع و مساحتی که زیر بنا رفت ۲۳۲۵ متر مربع بود. کار ساختمان آن، به‌ مهندسی نیکولای مارکف از اواسط مرداد ۱۳۱4 آغاز شد تا در ۱۷ دی ماه همان سال افتتاح‌ شود. نیکولای مارکف روسی، معمار چند بنای دوره پهلوی اول در تهران بود؛ از آن میان: دبیرستان فیروز بهرام، دبیرستان انوشیروان دادگر و ساختمان سینگر. دانشسرای مقدماتی تهران را می‌توان اوج بناهای ترکیبی نیکولای مارکف‌ برای فضاهای آموزشی دانست. دیوارهای صاف و ساده و آجری‌، ترکیبی رؤیایی با ردیف ظریف‌ کاشی‌کاری‌های قاب‌پنجره و سردرها دارد. ترکیب موزون رواق پیش‌آمده‌ با پنجره‌های مستطیل طبقه‌ دوم، همان قدر هماهنگ است که‌ قرارگیری کلاس‌هایی با ابعاد مختلف در راهرو سراسری‌ موازی همین رواق‌های نیمه‌باز با ستون‌های مستطیلی شکلش. ترکیب طلایی دیگر دانشسرا، گسترش کلاس‌ها در محور طولی و ورودی و آمفی تئاتر در محور عرضی است؛ به طوری که‌ در راستای همان محور پرتحرک‌ و ورودی، آمفی تئاتر نعلی‌شکل‌ با صندلی‌های چوبی مستقر و پلکانش قرار گرفته؛ یعنی تضادی بین‌ حرکت و سکون؛ حرکت برای ورود به دانشسرا و سکون برای فراگیری‌ دانش، و این تضاد در قلب بنا قرار گرفته است؛ تعادل متقارن‌ بین دو عنصر متضاد.

عمارت دانشسرا به‌عنوان یک بنای کمتر شناخته‌شده دوران پهلوی اول، در مهر ماه سال 1382 به ثبت ملی رسید. این ساختمان، چه به لحاظ تاریخی و چه به لحاظ معماری، در میان بناهای شهر تهران کم‌نظیر است و از همه مهمتر خاطرات چندین نسل از دانشجویان این سرزمین را در خود دارد. خوشبختانه این عمارت ارزشمند در سال‌های اخیر مرمت شد. طرح مطالعاتی آن از سال ۱۳۹۳ آغاز شده بود. طرح مطالعاتی «موزه دانشگاه خوارزمی» نیز از سال ۱۳۹۸ به سرپرستی خانم افسانه کامران پیگیری شده و اگرچه بیماری کووید 19 بسیاری از فعالیت‌ها را از پای انداخت، طرح مطالعاتی موزه با وقفه‌هایی ادامه پیدا کرد. این موزه با آثار ارزشمندی که پیش‌بینی می‌شود در آن گرد آید، به نوعی حکم بازیابی تاریخ طولانی دانشگاه خوارزمی یا به بیانی دیگر تاریخ تربیت معلم در ایران است.

محقق، نویسنده و گوینده: آرش امجدی

تهیه‌کننده: انسیه سمبع‌پور

انتهای پیام/