شمس العماره اولین بنای مرتفع تهران
نوشین طاهران پور
به گزارش اخبار ساخته ها؛ ناصرالدین شاه قاجار به‌سبب تأثیری که از فرنگ و ساختمان های بعضاً مرتفع آن گرفته بود، تصمیم گرفت تا دستور ساخت بنایی مرتفع در پایتخت را بدهد؛ ناگفته نماند که تنها ساختمان های فرنگی باعث گرفتن این تصمیم توسط شاه شهید نشدند، بلکه وجود عمارت هایی نظیر «عالی‌قاپو» نیز مزید بر علت بوده و او را به ساخت این بنا مصمم تر کردند.
شروع ساخت شمس العماره از سال ۱۲۴۴ خورشیدی آغاز شد و تا دو سال ادامه داشت و درنهایت در سال ۱۲۴۶ به اتمام رسید. با استدلال به برخی شواهد، طرح شمس العماره و نقشه آن از شخصی به نام معیرالممالک بوده و معمار آن آقای علی محمد کاشی بوده است.
شمس العماره پس از تکمیل شدن، نماد تهران می شود، این موضوع تا قبل از ساخته شدن سردر باغ ملی تحقق می یابد و پس از آن برای مدتی، این بنا (سردر باغ ملی) تبدیل به نماد تهران می شود.
شمس العماره اولین بنای ایرانی بوده که در ساخت آن، اسکلت فلزی به کار رفته است که پس از آن و به‌تدریج این امر متداول تر می شود. همان طور که گفته شد، این عمارت بلندترین ساختمان در تهران بوده که ارتفاع آن به چیزی حدود ۳۵ متر می رسد و تقریباً ۵ طبقه است.
سالن‌ها و اتاق های مختلف و گوناگونی در این بنا وجود دارد که کاربردهای مختلفی داشته است و زیبایی تزیینات آن‌ها به‌محض ورود، توجه شما را به خود جلب می کند. کاربرد سالن ها و اتاق ها نیز در موارد مختلف بوده، از صرف وعده های غذایی مختلف مانند عصرانه گرفته تا فضاهایی برای پذیرایی از مهمانان شاه. اما از مهم ترین بخش های عمارت می توان به بالاترین فضایی که به آن «شاه نشین» می گویند اشاره کرد.
این محل برای جلوس ناصرالدین شاه بوده که بتواند نمایی کلی از شهر تهران را در مقابل چشمان خود داشته و از چهار طرف مشرف به شهر باشد.
جالب توجه است که هنگام دیدن نمای بیرونی ساختمان، سوراخ هایی روی آن مشاهده می کنید که علت وجود آن‌ها، استفاده از داربست‌های چوبی در زمان‌های قدیم است. این داربست ها به درون ساختمان فرو می‌کردند و پس از اتمام کار، آن‌ها را می بریدند و گاهی باقی مانده چوب را به بیرون می کشیدند، این سوراخ‌ها یادگاری از آن دوران‌اند که به‌وفور بر دیوارهای مجموعه کاخ گلستان مشاهده خواهید کرد.
در کنار این عمارت، سمت شمال شرقی مجموعه، دیواری طویل وجود دارد که زیبایی کاشی های هر قسمت آن، غالب گردشگران را ترغیب به گرفتن عکس می کند. البته این نمونه از کاشی‌کاری ها در نقاط مختلف بسیار زیادی از کاخ مشهود است.
هنگام ورود به عمارت، خود را برای دیدن گچ بری ها و آیینه کاری هایی کم نظیر آماده کنید… این تزیینات به‌قدری زیبا و گیراست که چند دقیقه ای شما را مبهوت می کند. از زیر پا تا بالای سرتان را هنر ایرانی فرا می‌گیرد که در رگه‌هایی از گوشه‌وکنار، نشانه‌هایی از تأثیر فرنگ هم در آن خواهید جست. زیبایی چشم‌نواز محیط ناخودآگاه شما را به فکر فرو خواهد برد تا اندکی بیشتر وقت خود را در این فضا صرف کنید.
شمس‌العماره دو بنا دارد که به قرینه ساخته شده است و معماری آن ها ایرانی است، اما ریشه هایی فرنگی نیز می توان در آن ها یافت.
ما بین این دو ساختمان، ساعتی وجود دارد که بر اساس برخی گفته ها، اولین ساعت واردشده به ایران است. این ساعت هدیه ای از ملکه ویکتوریا است و همچنان ناقوس آن به صدا در می‌آید؛ این ساعت مدتی یک بار بررسی می شود و اگر نیازی به تعمیر داشته باشد، به آن رسیدگی خواهد شد.
آیینه‌کاری های بخشی از بنای شمس العماره، از بیرون و در حیاط مشخص است اما گاهی از اوقات سال هست که برای جلوگیری از آسیب نور مستقیم خورشید به تزیینات یا به دلایل مختلف جوی دیگر، پرده هایی بزرگ را از ایوان آویزان می کنند تا سلامت بنا و تزیینات آن حفظ شود.
دو ساختمان قرینه‌ای که در شمس‌العماره است، تراس‌ها یا بالکن‌هایی دارد که بر روی لبه ی آن‌ها نرده هایی از جنس چدن قرار گرفته؛ گفتنی است که ستون های بالکن ها هم از همین جنس بوده و چدنی است.
منبع خبر: نشریه تخصصی معماری و موسیقی بناها و آواها سال 1386
انتهای پیام/
