معماری خاص خانه مقدم

به گزارش اخبار ساخته ها؛ محمدتقی ‌خان احتساب ‌الملک دارای دو فرزند به نام حسن و محسن بود که برای ادامه تحصیل به اروپا سفر کردند. اگر چه این دو باهم برادر بود، اما بسیار با یکدیگر فرق می‌ کردند؛ به گونه‌ ای که برادر بزرگتر به نام حسن در فعالیت ‌‌های سیاسی، اجتماعی و ادبی پررنگ بود، اما محسن برادر کوچکتر در رشته هنر. متاسفانه برادر بزرگتر در جوانی از دنیا رفت اما برادر کوچکترش بعد از فارغ ‌التحصیل شدن در رشته تاریخ هنر، باستان شناسی و نقاشی سرانجام در سال ۱۳۱۵ به تهران برگشت و این خانه زیبا محل زندگی او و همسرش سلما شد.

آن دو در کنار فعالیت‌های دیگری که انجام می‌دادند علاقه‌ای فراوان به جمع‌آوری و نگهداری آثار هنری و تاریخی داشتند. از این رو بسیاری از آثار ارزشمندی چون کاشی، سنگ‌های تراشیده را برای زینت بخشیدن به خانه مقدم در سراسر آن نصب کردند؛ همچنین با گردهم ‌درآوردن آثاری چون مجموعه ‌ای از پارچه، مسکوکات، مُهرها و اسناد تاریخی، چپق و وافور و قلیان، سفالینه، شیشه، وتابلوها نقاشی در خانه پدری گنجینه‌ ی نفیسی را برای آیندگان جمع‌آوری کردند؛ از این رو نام این خانه به موزه خانه مقم از موزه های تهران و یکی از گران ‌بهاترین خانه ‌های دنیا معروف است.
جالب است بدانید محسن مقدم از بنیان‌گذاران دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و یکی از استادان ممتاز این دانشگاه بود؛ بنابراین در سال ۱۳۵۱ تصمیم گرفت این خانه را وقف دانشگاه تهران کند. اما دیری نپایید که محسن مقدم در سال ۱۳۶۶ دار فانی را وداع گفت و اداره خانه به عهده همسرش قرار گرفت؛ اما تنها بعد از گذشت ۳ سال از فوت حسن مقدم، همسرش نیز درگذشت، از این رو تولیت این خانه به طور کامل به عهده دانشگاه تهران قرار گرفت.

این خانه با مساحتی بیش از ۲۰۰۰ متر مربع دارای ۳ حیاط بیرونی، اندرونی و سرایداری است. به طور کلی می‌توان خانه را به چند ضلع تقسیم کرد که هر ضلع بخش‌های دیگری را شامل می‌شود:

ضلع جنوبی خانه مقدم شامل ساختمان بیرونی، حوضخانه و کتابخانه می شود.

۱-ساختمان بیرونی یا تابستانی: این ساختمان همانگونه که از نامش پیداست در فصول گرم مورد استفاده قرار می ‌گرفت. در این ساختمان می ‌توانید از اتاق پذیرایی یا پیشخوان دیدن کنید. اتاق پذیرایی که سقف آن دارای تزئینات گچی ساده‌ تری نسبت به دیگر قسمت ‌های خانه دارد و همچنین این اتاق دارای کاربری کار، پذیرایی از مهمان وفعالیت ‌‌های علمی بوده است؛ اما امروزه می‌توانید از آثار زیبای سفالی و ابزارهای سنگی و فلزی که دکتر مقدم شخصا جمع ‌آوری کرده است ببینید.
اتاق پیشخوان که در آن وسایل قدیمی مانند صندوقچه ‌‌های چوبی به چشم می‌ خورد با تزئینات خیره ‌کننده چوبی‌اش، امروزه مکانی برای به نمایش گذاشتن قاب‌های عکس و لوازم شخصی می‌باشد که مربوط به استاد مقدم است.
۲-حوضخانه: بخش دیگری است که در ضلع جنوبی به چشم می‌خورد. این بخش که در زیر سالن پذیرایی قرار گرفته که با پلکانی به طبقه دوم که همان اندرونی است متصل می‌شود. حوضخانه را می‌توان قدیمی‌ ترین بخش این خانه به حساب آورد؛ زیرا یکی از بخش ‌هایی است که در همان سال ‌های ابتدایی ساخت خانه و همزمان با دوره مظفری ایجاد شده است.
۳-کتابخانه: بخش دیگری که درست در کنار سالن پذیرایی قرار گرفته و امروزه محلی برای نگهداری کتاب‌ های دکتر مقدم و به عنوان کتابخانه یاد می‌شود، حکم کارگاهی کوچک برای این استاد بزرگ و هنر دوست را داشته است. جالب است بدانید استفاده از کتاب‌هایی که در این بخش قرار دارد برای عموم مردم آزاد است.

ضلع غربی خانه مقدم شامل ساختمان برج یا اربابی، صدف و ایوان قاجار می شود.

۱-ساختمان برج یا اربابی: این قسمت از موزه خانه مقدم نسبت به بخش ‌های دیگر خانه تازه ساخت تر است و ۵۴ سال قدمت دارد. نمای بیرونی و معماری این ساختمان همانند برجی است که معماری خود را از سبک قرون وسطایی به ارث برده است. درباره نحوه معماری این ساختمان گفته می‌شود ساخت این برج توسط خود استاد محسن مقدم به همراه یکی از شاگردانش می‌ باشد که برای همسرش سلما ساخته شده و از آنجایی که همسرش دارای اصلیت فرانسوی است، معماری این بنا هم با تقلید از سبک معماری اروپایی ساخته شد.
هنگامی که وارد این ساختمان شوید، می‌توانید از بخش ‌های زیبای دیگری همچون اتاق کدخدا و حمام دیدن کنید که با کاشی‌ های زیبایی تزئين شده است. علاوه بر این اتاقی با نام درویش به چشم می‌خورد که در آن مجموعه ‌ای از وسایل دراویش درمعرض بازدید قرار گرفته است. همچنین اتاق دیگری با نام تدخین نیز به نگهداری وسایل درویش‌ها و وسایل قدیمی مانند قلیون و پیپ اختصاص یافته است.
۲-صدف: اتاق دیگری با نام صدف نیز در این بخش قرار دارد اگرچه درب آن از بیرون است و نیازی نیست برای بازدید از آن به ساختمان برج وارد شوید. دلیل نام‌گذاری این اتاق به نام صدف این است که این اتاق محل نگهداری آثار نفیس و باارزشی است که همانند مرواریدی در دل صدف می ‌باشند. لازم است بدانید وسایل این اتاق نیز همانند وسایل دیگر شخصا توسط استاد محسن مقدم گردآوری شده است.
۳-ایوان قاجار: این ایوان که در کنار ساختان اربابی قرار گرفته و متشکل از تعدادی طاق‌های آجری و ستون‌ های زیبای سنگی است، تمام فضای داخل آن به صورت بسیار ماهرانه‌ای مزین به کاشی ‌هایی شده است که متعلق به دوران زندیه و قاجاریه است. در رو‌به روی این ایوان می ‌توانید حوضی را ببینید که تصویر ایوان را در خود منعکس می ‌کند تا زیبایی این فضا را دوچندان کند. دور تا دور حوض را گلدان‌ های شمعدانی فرا گرفته و فواره ‌ای در میان آن آهنگ زیبای‌ آب را فضا را برای مهمانانش دلپذیرتر می‌ کند.
بدون شک ایوان قاجار یکی از زیباترین قسمت ‌های این خانه است که نگاه هر بیننده را برای مدتی جذب زیبایی ‌های خود می‌ کند.

ضلع شمالی خانه مقدم شامل گلخانه، تراس و دیوار تجدد می شود.

۱-گلخانه: در این قسمت می ‌توانید از گلخانه دیدن کنید؛ جایی که به پرورش‌ گل‌های زینتی اختصاص داشت. با نگاه کلی به نمای بیرونی گلخانه متوجه می‌شوید حتی این بخش از خانه نیز از کاشی‌کاری‌ های زیبا و رنگارنگ بی‌نصیب نمانده است.
۲-تراس: در این بخش از خانه محوطه ای به چشم می‌ خورد که با چند پله کوچک از سطح اصلی حیاط جداشده که در واقع تراس این خانه زیبا محسوب می ‌شود که امروزه در این بخش کافه‌ای دایر است تا به بهترین نحو از مهمانان این خانه پذیرایی کند.
۳-دیوار تجدد: دیواری با ستون ‌های مارپیچ به رنگ فیروزه ‌ای در میان خانه خودنمایی می ‌کند که نام آن دیوار تجدد است. این دیوار که دارای طاق‌هایی پی در پی و ستون ‌هایی با تزئينات سنگی خیره‌ کننده به دست مهندس هوشنگ سیحون ساخته شده است تا دو حیاط اندرونی و بیرونی را از هم جدا کند. مهندس هوشنگ سیحون یکی از معماران زبر دستی بود که بناهای معروف و نام آشنای زیادی مانند آرامگاه بوعلی‌سینا، خیام، نادرشاه افشار، فردوسی و کمال‌الملک را طراحی کرده است؛ جالب است بدانید پایه ستون‌های این دیوار متعلق به کاخ خواهر ناصرالدین شاه بوده است که در زمان تخریبش توسط استاد مقدم تاریخ دوست به این خانه آورده شد تا ارزش این خانه را دوچندان کند.

منبع خبر: دانشنامه تاریخ معماری و شهرسازی ایران شهر  - وزارت راه و شهرسازی

انتهای پیام/