تهران، دارالخلافه ناصری (دیروز همین‌جا)
آرش امجدی
به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز پنج‌شنبه هفدهم آذرماه 1401 خورشیدی، 263اُمین روز سال جاری، برابر است با سیزدهم جمادی‌الاولای 1444 هجری قمری و هشتم دسامبر 2022 میلادی.
155 سال پیش در چنین روزی در سال 1246، شهر تهران حصار قدیم خود را از دست داد و نام «دارالخلافه ناصری» گرفت.
در 11 شعبان 1284، برابر با 17 آذر 1246، ناصرالدین شاه قاجار در بیست و یکمین سال سلطنت خود در صدد برآمد حصار قدیمی تهران را خراب کند و محلاتش را وسعت بخشد. از این رو، میرزا یوسف مستوفی‌الممالک صدراعظم و میرزا عیسی وزیر دارالخلافه مأمور این کار شدند. طرح چگونگی حصار و بارو و خندق به وسیله گروهی از معماران و مهندسان به سرپرستی مهندس فرانسوی ـ بهلر ـ تهیه گردید. حصار تازه را به شکل هشت‌ضلعی و از روی نقشه پاریس (پیش از جنگ فرانسه ـ آلمان در 1870 میلادی) ساختند. محل خندق و حصار قدیمی به صورت خیابان و معبر درآمد.
محمدحسین خان اعتمادالسلطنه درباره مراسم توسعه تهران در 11 شعبان 1284 (17 آذر 1246) در «مرآت‌البُلدان» گزارشی نوشته که تلخیص آن چنین است: «چون جمعیت و آبادی دارالخلافه نهایت رو به ازدیاد نهاده و شهر گنجایش جمعیت حالیه را ندارد، رأی صواب‌نمای ملوکانه اقتضا فرمود که وسعت مکانی برای اهالی حاصل آید. لهذا مقرر فرمودند که شهر طهران را از سمت دروازه شمیران یک هزار و هشتصد ذرع و از سه جانب دیگر، از هر طرف یک هزار ذرع وسعت دهند. و کفایت این امر را به عهده جناب آقای مستوفی‌الممالک و میرزا عیسی وزیر دارالخلافه موکول فرمودند و چند نفر از مهندسین را نیز مأمور تعیین حدود و طول و عرض خندق آن فرموده، مقرر شد قسمی خندق را حفر کنند که از برای مترددین معبر بنا شود و شهر از آفت سیل مصون بماند.
روز یکشنبه یازده شعبان، در بیرون شهر در محاذی دروازه دولت، سراپرده مخصوص ذات مقدس همایون را برپا نموده وزرا و شاهزادگان حتی وزرای دول خارجه مقیم دربار معدلت‌مدار در این محل زیر چادرها جمع آمده سلام عام منعقد گردید. بعد در موضعی که طرح خندق را ریخته بودند، با کلنگی که از نقره ساخته شده بود، ... به دست مبارک بر زمین زده و ... نایب‌السلطنه نیز ... کلنگی بر زمین زدند. از آن پس مأمورین به حفر خندق مشغول گردیدند و وزیر دارالخلافه متعهد شد که سه‌ساله حفر خندق تمام شود. دور این شهر تخمیناً سه فرسنگ و نیم خواهد شد و دوازده دروازه مقرر است که ساخته شود و از این روز شهر طهران موسوم به دارالخلافه ناصری گردید».
احداث بارو و دروازه‌های جدید شهر تهران که قرار بود سه‌ساله تمام شود، تا سال 1304 هجری، 1266 خورشیدی به درازا کشید. به این ترتیب، تهران گسترش یافت و محیط شهر از 3 کیلومتر به بیش از 19 کیلومتر رسید و مساحت شهر نیز از 4 کیلومتر مربع به بیش از 18 کیلومتر مربع افزایش یافت و دروازه‌های پایتخت ایران به دو برابر یعنی دوازده باب رسید. در این دوره محله‌های داخل حصار قدیمی شهر تهران به درون فضای جدید توسعه یاقتند و به نام تابع آن محل خوانده شدند. افزون بر این‌ها، محلات جدیدی به نام محله دولت در شمال، محله قاجار در شرق، محله میدان در جنوب، محله قنات‌آباد در جنوب غربی و محله حسن‌آباد در غرب توسعه یافت. در این دوره جمعیت پایتخت ایران از 160 هزار نفر به 200 هزار نفر رسید.
محقق، نویسنده و گوینده: آرش امجدی
تهیه‌کننده: انسیه سمیع‌پور
انتهای پیام/
