بنیان‌گذاری مدرسه علوم سیاسی (دیروز همین‌جا)

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز دو‌شنبه بیست و هشتم آذرماه 1401 خورشیدی، 274اُمین روز سال جاری، برابر است با بیست و چهارم جمادی‌الاولای 1444 هجری قمری و نوزدهم دسامبر 2022 میلادی. 

123 سال پیش در چنین روزی در سال 1278، مدرسه علوم سیاسی در تهران تأسیس گردید.

 مدرسه عالی یا مدرسه علوم سیاسی، در 28 آذر 1278 (نیمه شعبان 1317) به دستور مظفرالدین شاه قاجار و با تلاش میرزا حسن خان مشیرالملک، به قصد تربیت مأموران مطلع به امور مالی و حقوق سیاسی و افزایش قابلیت‌های وزارت امور خارجه در برابر بیگانگان، تأسیس گردید. میرزا حسن خان مشیرالملک که از دیرباز به فکر تأسیس مدرسه‌ای برای تحصیل علم سیاست و تربیت کارمندان درس‌خوانده برای وزارت امور خارجه بود، مزایا و محسّنات تربیت کادر سیاسی آگاه برای اداره کشور را برای امین‌السلطان صدر اعظم و مظفرالدین شاه بر شمرد و رضایت آن دو را به دست آورد؛ به نحوی که شاه قاجار فرمانی جهت تأسیس مدرسه علوم سیاسی صادر کرد و چهار هزار تومان برای مخارج این مدرسه که از مؤسسات تابع وزارت امور خارجه محسوب می‌شد، از تفاوت عمل معدن فیروزه خراسان تخصیص داد.

پس از صدور فرمان شاه، میرزا حسن خان بی‌درنگ ضمن تنظیم برنامه مدرسه، با انتشار اعلامیه‌ای تاریخ ثبت نام و گزینش محصلان و شروع مدرسه را به اطلاع عموم رساند و پس از آن که تعداد ثبت‌نام‌کنندگان به 17 نفر رسید، در روز 28 آذر 1278 «مدرسه علوم سیاسی» با حضور میرزا نصرالله خان مشیرالدوله وزیر امور خارجه، نیرالملک وزیر علوم، معاون‌الدوله وزیر تجارت، منتظم‌الدوله سردار مکرم وزیر قورخانه، ابوالقاسم خان ناصرالملک و جمعی دیگر از بزرگان افتتاح شد.

همچنین گفته شده مدرسه علوم سیاسی ابتدا در خانه نصرالله خان سالاری برپا شد که چهار سال بعد به‌دلیل خرابی ساختمان، به خیابان برق نزدیک بانک شاهنشاهی منتقل شد و بعدها توسط اعانات دانشجویان در کوچه اتابک بین خیابان لاله‌زار و علاءالدوله (فردوسی پس از آن) به مبلغ یکصد و ۵۰ هزار ریال خریداری شد. بودجه این نهاد براساس زمان مظفرالدین شاه مبلغ چهارهزار تومان بود، اما بعدها دانش آموزان مجبور بودند که شهریه بپردازند. علی‌اکبر سیاسی هم در خاطراتش این مطالب را تأیید می‌کند، اما به اندکی تفاوت. او می‌نویسد: «مدرسه سیاسی از هنگامی که پذیرفته می‌شود، در عرض سه سال سه‌بار تغییر محل می‌دهد. محل این مدرسه در آن زمان عمارت بزرگی بود در اول خیابان لاله‌زار نزدیک میدان توپخانه (بعدها میدان سپه)، اتاق‌های متعددی داشت با تالاری بزرگ که دارای پنجره‌های پرعرض و طول و شیشه‌های رنگارنگ معروف به اُرُسی بود. سال دوم به عمارتی واقع در اوایل خیابان علاءالدوله (فردوسی) منتقل شد و سال سوم به اوایل خیابان چراغ برق (امیرکبیر) رفت».

عبدالله مستوفی هم که خود جزء نخستین شاگردان و فارغ‌التحصیلان مدرسه علوم سیاسی بوده، در مورد روز اول افتتاح این‌گونه نوشته است: «دانشجویان در سر جای خود روی نیمکت‌ها نشستند، در ساعت مقرر دعوت‌شدگان به تالار کلاس آمدند، حسن مشیرالملک (که در آن زمان او به لقب مشیرالدوله مفتخر نشده بود و همه او را به نام مشیرالملک می‌شناختند) با جزوه‌ای که قبلاً از مقدمه حقوق بین‌الملل نوشته بود و در دست داشت، بر بالای میز جایگاه معلم برآمده به طور مقدمه شرحی در تعریف حقوق و جنس و فصل آن برای شاگردان بیان کرد. بعد از ختم بیانات او حضار دست فراوانی زدند».

مدرسه علوم سیاسی در آغاز دارای یک کلاس بود که در سال‌های بعد کلاس‌های دوم، سوم و چهارم اضافه شد. معلمان دوره اول هم عبارت بودند از: میرزا حبیب‌الله (فقه)، اردشیر جی (تاریخ)، میرزا عبدالرزاق خان (جغرافیا)، دکتر مرل (فرانسه)، حسن مشیرالملک (حقوق بین‌الملل).

در سال 1309 هنگامی که علی اکبر دهخدا رئیس مدرسه علوم سیاسی بود، «مدرسه عالی تجارت» نیز در آن ادغام شد. چهار سال بعد، با ایجاد دانشگاه تهران در سال 1313، مدرسه علوم سیاسی به یک دانشکده زیرمجموعه دانشگاه تهران تبدیل شد و به «دانشکده حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی» تغییر یافت. در سال 1346 دانشکده اقتصاد از این مجموعه جدا شد و از آن پس با عنوان «دانشکده حقوق و علوم سیاسی» شناخته شد. از این رو می‌توان گفت دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، به تعبیری، 35 سال بیش از دانشگاه تهران قدمت دارد. پیش از این، تنها مدرسه طب دارالفنون قدمتی بیش از مدرسه علوم سیاسی داشت؛ از این رو این دو ـ مدرسه طب دارالفنون و مدرسه علوم سیاسی ـ قدیمی‌ترین نهادهای آموزش عالی مدرن در ایران به شمار می‌آیند.

محقق، نویسنده و گوینده: آرش امجدی

تهیه‌کننده: انسیه سمیع‌پور

انتهای پیام/