دوره تیموریان و مسجد جامع اردکان

به گزارش پایگاه خبری اخبار ساخته ها؛ مسجد جامع اردکان یکی از آثار تاریخی به‌جای مانده از قرن دهم هجری قمری و متعلق به اواخر دوره تیموریان و اوایل پادشاهی صفویان است. این بنای تاریخی و مذهبی جایگاه ویژه‌ای در استان یزد و شهر اردکان دارد. این مسجد در بافت قدیمی شهر اردکان قرار گرفته و همچون جواهري در دل اين شهر خشتي با آن بادگيرهاي بی نظیر كه نمادي از مهندسي اقليمي ايراني ست خودنمايي مي‌كند. این مکان از مساجد جامع ایران یکی از شاهکارهای معماری مذهبي موجود در ایران است. مصالح به‌کار رفته در این بنا دارای کاه و گل و آجرهای خشتی است. اين مصالح از جمله مواد ساختماني ست كه مطابق با اقليم و مكان ساخت بنا انتخاب مي‌شود. با توجه به گرمای کویری منطقه اردکان ساخت این مکان با این نوع مصالح باعث خنکی و عبور باد از میان دالان‌های این مسجد هوایی بسیار مطبوع برای نمازگزاران و گردشگران فراهم می‌نماید.

این مکان دارای معماری خاصی با خشت و گل است که چندین بار مرمت گردیده‌است. وجود اين مصالح در ساخت اين مسجد علاوه بر جلوه بصري، در بحث مرمت نيز با دقت بيشتري بايد صورت گيرد. بر خلاف دیگر مساجد موجود در استان یزد که با کاشی‌کاری تزئین شده‌است این مسجد با نمایی گلی چشم بینندگان بسیاری را به خود خیره می‌سازد. اين نيز از ديگر اعجازهاي معماري اين مسجد قديمي ست. 

قوس‌های بلند موجود در این مسجد از جلوه‌های خاص معماری به‌شمار می‌رود. گرمخانه موجود در این مسجد با طاق زیبا طرفداران بسیاری در میان گردشگران دارد. گنبد این مسجد با ارتفاع حدود ۳ متر و مساحت ۷ متری نمایی خاص به این مسجد داده‌است. این مکان بعد از ساخته شدن چندین بار مرمت شده‌است. برخی از کاشیکاری‌ها، گچ‌بری و کنده‌کاری و تزئینات این مسجد در طول ۵۰۰ سال تغییرات بسیاری را به خود دیده‌است.

به گفته محققین ساخت این مسجد به قرن ۷ هجری قمری مربوط است. اما چند مرحله بازسازی و مرمت ساخت این مسجد باعث شده‌است که در هر دوره‌ای مرحله جدیدی از این مکان را نشان دهد. بر اساس پژوهش مورخین در عمق ۵ متری زمین نشان می‌دهد که ساختمان‌های دیگری نیز در این مکان وجود داشته‌است و تخریب این ساختمان‌ها باعث شده‌است که بنای کنونی مسجد در این مکان وجود داشته‌باشد. بر اساس مستندات موجود در موزه مردم شناسی اردکان مزد استاد و کارگران در مرمت این مسجد ۱۳۵ تومان هزینه داشته‌است.

این مسجد دارای یک صحن است که با یک ایوان به یکدیگر متصل شده‌است. نوع معماری این مسد دارای بخش زمستانه و تابستانه است. رواق‌های این مسجد، ایوان، گنبدخانه و محراب معروف کاشی‌کاری شده آن در قسمت تابستانه قرار دارد. دیوارهای خشت و گلی این بنا با ارتفاع حدود ۴ متری عظمتی خاص به این مکان داده‌است. شبستان بزرگ این مسجد ار بخش‌های مهم این مسجد به‌شمار می‌آید. ایوان بلند مسجد جامع اردکان در کنار گنبد ۶۴ متری آن جلوه‌ای زیبا به این مکان می‌دهد. شبستان این مسجد دارای ۶ ستون ۴ ضلعی است. بنای این شبستان دارای دو طبقه شکوه و جلوه این مسجد را دو‌چندان کرده‌است.

قبل از سال ۱۳۵۸ در ضلع شمالی مسجد؛ هشتی بسیار زیبا وجود داشته‌است که افراد نمازگزار را از رهگذران جدا می‌کرد که با مرمت صورت‌گرفته جای آن را به بالکن داده‌است. نزدیکی مسجد جامع اردکان به مدرسه علمیه اردکان در زمان‌های مختلف باعث رونق و شلوغی این مکان می‌گردید. طلاب حوزه علمیه اردکان برای ادای نماز در سالیان متمادی از این مکان برای ادای فریضه نماز استفاده می‌کردند. این مکان در زمان‌های مختلف پایگاه خاصی جهت جلسات، اعیاد مذهبی و تجمع مردم بوده‌است. احترام به این مکان ریشه در اعتقادات مردم شهر اردکان دارد.

درب چوبی مسجد جامع اردکان یکی از آثار تاریخی و ارزشمند هنری بر جای مانده دوره تیموریان و صفویان است. این درب چوبی بزرگ با عبارات قرآنی کوفی مزین گشته‌است. قطعات کوچک چوبی پنج ضلعی بر روی  این درب زیبایی خاصی به این اثر هنری داده‌است. در سمت چپ این درب ۸ قطعه فلزی به شکل مربع بر روی این درب وجود داشته‌است که نام الله و محمد بر روی آن به خط کوفی کنده‌کاری شده‌است و در حال حاضر فقط ۴ قطعه از آن باقی مانده‌است.

کلون‌های کوچک روی این درب به شکل سر اژدهایی با دهان باز است که برای هر بیننده‌ای جالب به نظر می‌رسد.

قرآن قدیمی موجود در این مسجد به سال ۹۹۹ هجری قمری است؛ همچنین زیلویی به قدمت سال ۱۰۰۵ هجری قمری از آثار این مسجد قدیمی است که هم‌اکنون در موزه مردم شناسی اردکان نگهداری می‌شود. به گفته مورخین در قسمت تابستانه این مسجد چراغ پیه سوزی وجود داشته است که بعد از مجهز شدن این مسجد به برق به سرقت می‌رود. به گفته خادم این مسجد این چراغ از طلای خالص سفید بوده‌است. سنگی به‌جای مانده که منصوب به جای پای حضرت علی است؛ در این مسجد وجود دارد. چاه و راهرویی نیز وجود دارد که به چاه و راهروی صاحب  الزمان مشهور است.

نمازگزاران از آب این چاه برای وضو استفاده می‌کردند. این مکان که محل رفت و آمد امام جمعه مسجد بوده‌است و مورد احترام بین مردم است. این راهرو با طاق‌های هشتی دارای معماری خاصی است و جلوه خاصی به مسجد داده‌است. محراب این مسجد به اوایل دوره صفویان می‌رسد. این محراب با سنگ مرمر تزئین شده‌است. این بنای تاریخی از ابتدای ساخت تا کنون ۵ بار مرمت گردیده‌است.

 این اثر در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۲۳۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است.

انتهای پیام/