میل اخنگان

به گزارش اخبار ساخته ها؛ این برج در حاشیه جاده توس به پاژ در نزدیکی روستای اخنگان، در فاصله ۲۲ کیلومتری شمال شهر مشهد و ۹ کیلومتری شرق تابران توس قرار دارد.  میل اخنگان در واقع آرامگاه فردی ناشناس است که هویت او همچون معمایی در ذهن گردشگران باقی ‌مانده است. مردم محلی درحالی‌که حرمت و قداست زیادی برای بنا قائل‌اند آن را گور دختری هندی، از ارادتمندان امام رضا (ع) می ‌دانند که خانواده‌ اش در آن حدود، ملکی داشته و او در راه زیارت حرم امام هشتم (ع) درگذشته و در ملک پدری دفن شده است. تابلوی راهنمای بنا هم که میراث ‌فرهنگی خراسان نصب‌ کرده، آن را گور گوهر تاج خاتون خواهر ناشناخته‌ای از بانو گوهرشاد تیموری معرفی کرده است و بر اساس پیشنهادات قدیم که از گذشتگان ثبت شده، به ‌احتمال زیاد برج میل اخنگان مشهد، مقبره یک بانو بوده است.

برج یا میل اخنگان در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۲۱ با شماره ثبت ۳۴۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در حال حاضر و باتوجه‌به گفته اهالی منطقه میل اخنگان، سنگ قبر موجود در این برج شکسته و طلاهای داخلش دزدیده شده و همچنین به دلیل سرقت کاشی‌های زیبای این بنا، ساختمان، ظاهری لانه‌زنبوری پیدا کرده است.

در مورد تاریخ ساخت بنا و قدمت میل اخنگان باتوجه ‌به عدم وجود کتیبه ‌ای که نشان ‌دهنده تاریخ دقیق ساخت بنا باشد و بر اساس شواهد تاریخی و معماری، محققین نظرات بسیاری ارائه داده‌اند. آندره گدار باستان‌شناس فرانسوی، این بنا را به علت کاربرد کاشی ‌های مربع ‌شکل نقش‌ دار، به دوره تیموری منسوب کرده است. پژوهشگران تاریخی، لیزا گلمبک و دونالد ویلبر نیز تاریخ ساخت بنا را به طور دقیق اعلام نکرده و آن را از بناهای نیمه اول قرن ۹ دانسته و هیلن براند نیز آن را به عصر ایلخانان نزدیک‌تر می ‌داند.

براین ‌اساس می ‌توان احتمال داد، بنا در دوره تیموری یعنی قرن نهم هجری ساخته شده و هدف سازنده بنا، ساختن بنایی بی ‌نظیر بوده و بنابراین از تجربیات و الگوهای معماری دوره‌ های قبلی خودی یعنی زمان ایلخانی بهره برده و بنایی شاخص برجای گذارده است. معماری روستای میل اخنگان مشهد، آن را متعلق به دوره تیموری و قرن نهم هجری نشان می ‌دهد. به‌ طورکلی سال ساخت این بنا به طور دقیق مشخص نیست، اما ازآنجایی‌که در ساختمان برج میل اخنگان شباهت ‌هایی با بنای مسجد جامع (متعلق به قرن ۹ هجری قمری) و عمارت امیرچخماق یزد (متعلق به اوایل قرن ۹ هجری قمری) یافت، می ‌توان گفت این بنا نیز در قرن نهم ساخته شده است.

باتوجه‌ به باور بعضی افراد، در نزدیکی آرامگاه میل اخنگان و ورودی دره کارده در سده چهارم هجری، نبرد خونینی بین حاکمان قبلی خراسان و سلطان محمود غزنوی صورت‌گرفته است.

ارتفاع میل اخنگان به ۱۷ متر می ‌رسد. این بنا، بر روی سکوی مدوری با هشت نیم ضلعی واقع شده است و نمای خارجی آن علاوه بر دارا بودن شکل مدور با هشت نیم ستون الحاقی تزیین شده است. ارتفاع ستون استوانه ‌ای میل اخنگان ۱۳.۷ متر و بلندی کلاهک عرق چینی که روی ستون قرار گرفته در حدود ۴.۲ متر است. در حاشیه زیر سقف، بقایای کتیبه ای که احتمالاً به روی کاشی نوشته بوده موجود است ولی اکنون بخش اعظم این کتیبه و در نتیجه کاشی ها از بین رفته است. فضای داخل میل اخنگان فاقد نقش و نگار بوده و نمای بیرونی آن اعم از دیوار و نیم ستونها با کاشی ، آذین شده است.

بنای میل اخنگان از آجر ساخته شده و با قطعات کاشی به شکل ‌های مستطیل، چند ضلعی و ستاره چلیپا با نقوش برجسته و متنوع به رنگ لاجوردی و فیروزه‌ای تزیین شده است. این برج سه درب ورودی دارد و در داخل آن، سنگ قبری به طول ۱۱۰ و عرض ۵۰ و ارتفاع ۴۰ سانتی متر دیده می شود که بر روی آن با خط ثلث و نسخ نوشته شده است.

هویت فرد یا افرادی که در این مقبره دفن شده‌ اند هنوز مشخص نیست. روایات تاریخی مختلفی درباره‌ فرد مدفون در این برج وجود دارد، اما باتوجه ‌به این‌که در ساخت برج یا میل اخنگان از نقش ‌و نگارهای زنانه استفاده شده، احتمال این که شخص مدفون زن باشد هم وجود دارد. عده‌ای معتقدند که قبر متعلق به گوهر تاج خواهر گوهرشاد است و سازمان میراث ‌فرهنگی نیز این نظریه را تا حدودی درست می‌ داند. برخی نیز معتقدند که این قبر به دختری هندی، از مریدان امام رضا (ع)، تعلق دارد که در راه زیارت از دنیا رفته و خانواده‌ اش او را همان جا دفن کرده ‌اند. به‌طورکلی می ‌توان گفت باتوجه ‌به اینکه در ساخت این برج تاریخی از نقوش زنانه استفاده شده است، احتمالاً این قبر به یک زن تعلق دارد.

منبع خبر: دانشنامه تاریخ معماری و شهرسازی ایران شهر وزارت راه و شهرسازی

انتهای پیام/