مسجد جامع شوشتر با قدمت 1200 ساله

به گزارش پایگاه خبری اخبار ساخته ها؛ مسجد جامع شوشتر قدمتی ۱۲۰۰ ساله دارد و پس از مسجد جامع یزد، قدیمی‌ترین مسجد جامع ایران به شمار می‌رود. حتی در مورد قدمت آن گمانه‌زنی‌هایی دیگری وجود دارد و با توجه به قوس طاق‌ها و ایوان بلند و شبستان آن که در زمان ساسانیان احداث شده‌‌اند، چنین برمی‌آید که بنا به اوایل اسلام تعلق دارد. 

با توجه به کتاب‌های تاریخی، ساخت مسجد جامع شوشتر در سال ۲۵۴ ه‍جری قمری، در دوره سیزدهمین خلیفه عباسی، المعتزبالله (حاکم معاصر امام حسن عسکری (ع))، شروع شد و پس از گذشت سال‌ها، به‌وسیله خلیفه دیگر عباسی، المسترشد بالله، به پایان رسید. 

شواهد نشان می‌دهد بنای اولیه مسجد جامع شوشتر به‌شیوه منسوب به عربی، شامل یک شبستان در طرف قبله می‌شد و احتمالا در اضلاع دیگر صحن، رواقی بنا شده بود. شبستان مسجد با توجه به تذکره شوشتری، تیرپوش بوده است. در زمان صفوی و در سال ۱۰۸۸ هجری قمری، تیرهای چوبی خراب شدند و مورد بازسازی قرار گرفتند. همچنین بازسازی‌هایی دیگری را پس از آن روی بنای مسجد صورت دادند. بنابراین انتظار می‌رود بنای فعلی مسجد بیشتر متعلق به دوره صفوی و پس از آن است. از بنای اولیه تنها نقشه ساختمانی، بقایای کتیبه قسمتی از دیوار جانب قبله و دیوار شرقی بین گلدسته و مناره و خود مناره (الحاقی در قرن هشتم هجری) بازمانده‌اند.

مسجد جامع شوشتر از ۱۲ ردیف ستون در سمت شمال و هشت ستون در سمت جنوب تشکیل می‌شود که ارتفاع هر یک از ستون‌ها تقریبا پنج متر است. مسجد حیاطی بزرگ و ستون‌های قطور و بسیار محکمی دارد؛ به‌گونه‌ای که قطر هر ستون بیشتر از یک و نیم متر است. بنای ساختمان اغلب از سنگ و آجر تشکیل یافته است. 

در مسجد جامع شوشتر منبری قدیمی جای گرفته است که قدمت آن را ۷۰۰ سال تخمین زده‌اند و قدیمی‌ترین منبر ایران به شمار می‌رود. نوشته‌هایی به خط کوفی در سمت راست منبر دیده می‌شود. اهالی برای این منبر اهمیت خاصی قائل بودند؛ به همین خاطر در روزهای خاصی از سال در آن شمع روشن می‌کردند و به آن دخیل می‌بستند. متاسفانه در یکی از روزها، منبر آتش گرفت و بخشی از آن سوخت. چندی پیش اداره میراث فرهنگی شوشتر اقدام به مرمت کتیبه‌های ادوار اولیه اسلام و نیز منبر چوبی کرد. 

دو محراب در این مسجد تاریخی وجود دارد که یکی از محراب‌ها داخل مسجد و دیگری خارج مسجد واقع شده‌اند. در فصل‌های سرد سال نماز جماعت را در محراب داخلی و در فصل‌های گرم سال نماز را در محراب خارجی می‌خواندند. این محراب دارای پایه‌های پافیلی در کنار خود است که خبر از معماری پیش از اسلام می‌دهد. آجرچینی خاص سقف محراب باعث می‌شود نقش ۱۲ نام امام علی (ع) در این محراب هر بیننده‌ای را متوجه خود سازد. 

شبستان مسجد از ۴۸ ستون سنگی و سقف‌های گنبدی بین ستون‌ها تشکیل یافته است. همچنین منبری چوبی و کتیبه‌هایی در این شبستان دیده می‌شوند که با خط ثلث، کوفی و نستعلیق نوشته شده‌اند. دیواره‌های بیرونی بنا از ستون‌های سنگ تراشیده با طاق رومی بلند و بعضی نقوش لچکی در روی بعضی از ستون‌ها تشکیل شده است.

آثار مناره زیبایی از قرن هشتم در ضلع شرقی مسجد، وجود دارد. از ۲۶ متر ارتفاع مناره، امروزه فقط ۱۶ متر آن بازمانده است. کتیبه تاریخی این مناره بر لوحی سنگی در سمت بالای مناره قرار دارد که روی آن، نام بانی مناره را سلطان اویس بن حسن ایلکانی نوشته‌اند.

هر اقدامی که در مسجد توسط خلیفه عباسی انجام می‌شد، کتیبه‌ای حاکی از آن، بر مسجد به‌وسیله همان خلیفه نصب می‌شد. بسیاری از فرمان‌های حکومتی و روایات زیادی در قالب کتیبه‌های خطی و سنگ‌نوشته بر دیوار حکاکی یا نصب شده‌ بودند که در حال حاضر فقط ۱۹ کتیبه بازمانده‌اند و بسیاری از آن‌ها در تعمیرات دهه ۴۰ و بعد از آن نابود شدند. بعضی از این دستورها نظیر فرمان ممنوعیت شرب خمر و کبوتر بازی بوده است. بعضی دیگر به دستوراتی حکومتی درباره قلعه سلاسل مربوط می‌شود که با خط کوفی و زیبا روی سنگ حک شده است. جالب است بدانید که  قدیمی‌ترین کتیبه مسجد که مربوط به قرن چهارم هجری قمری بوده است و بر اساس آن مردم شوشتر از پرداخت مالیات گاو و گوسفند معاف شده‌ بودند.

در ضلع شرقی صحن مسجد، در غرفه اختصاصی کوچکی، قبر مؤلف تذکره شوشتر: سیدعبدالله جزایری و پدرش سیدنورالدین - به ترتیب، متوفی ۱۱۷۳ و ۱۱۵۸ ه-. ق - قرار دارد. این مسجد به شماره ۲۸۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است و مالکیت آن در اختیار اداره اوقاف می‌باشد.

انتهای پیام/