دلیل ساخت کاروانسرای جهانی "تی تی خانم"+ تصاویر

به گزارش اخبار ساخته ها؛ در چهل‌وپنجمین کمیته میراث جهانی یونسکو به میزبانی ریاض عربستان در ۲۶شهریورماه، «تی تی کاروانسرا» استان گیلان از ۵۴ کاروانسرای ایرانی در میراث جهانی یونسکو ثبت شد. اکنون پس از روستای قاسم‌آباد و جنگل‌های هیرکانی، سومین اثر از گیلان در میراث جهانی ثبت می‌شود.

«ایرانیان» پیشگامان ساخت کاروانسرا برای توسعه اقتصاد و تجارت بودند. مورخانی همچون هرودت نوشته‌اند که ساخت کاروانسرا در ایران توسط هخامنشیان صورت می‌گرفت و آنها در جاده ها به مسافت هر چهار «پرسنگ» مهمانخانه ای خوب دایر می کردند. (نک، مجموعه مقالات گیلان در گستره تاریخ صفویه، به کوشش عباس پناهی)

دوره صفویه، دوران طلایی ساخت کاروانسرا در ایران بود و گفته شده به دستور شاه عباس اول، ۹۹۹ کاروانسرا در ایران ساخته شد اما برخلاف دیگر کاروانسراهای ایران، سنگ بنای ساخت «تی تی کاروانسرا» در شهرستان سیاهکل استان گیلان، به دوره کیائیان می رسد. سادات کیایی در فاصله سال های ۷۶۹ تا ۱۰۰۰ قمری بر شرق دره سپیدرود حکومت می کردند.

برخی منابع ساخت تی تی کاروانسرا را به دوره صفوی نسبت می دهند و نوشته اند در دوره صفوی توسط مریم بیگم سلطان، دختر شاه تهماسب اول و همسر خان احمد، خان کیایی معروف به تی تی خانم ساخته شده است.

در حال حاضر، این کاروانسرا بر سر راه سیاهکل به دیلمان و بر بلندای تپه باباکوه، مشرف به رودخانه «شیمی رود» قرار دارد. آخرین مالک آن «گودرز پرتوی دیلمی» از بازماندگان خان آن منطقه بود و این بنا را به اداره‌کل میراث فرهنگی می فروشد. این بنای تاریخی در سال ۱۳۷۵ به شماره ۱۷۸۴ در فهرست آثار ملی ثبت گردید. اما کاروانسرا سالها رها شده بود و از آنجا که حتی دربی هم نداشت، متاسفانه محل تردد گاوهای اهالی و آغل دام های روستای بالارود بوده است.

این کاروانسرا دارای حیاطی مرکزی، ورودی هشتی مانند و دو ایوان در اطراف هشتی است و از ویژگی های معماری این بنا می توان گفت که این کاروانسرا از ۲ نوع کاروانسراهای برون شهری و دو ایوانی است.

ورودی بنا در ضلع شمالی قرار دارد که پس از گذر از آن به فضای هشتی به میان سرا می رسیم، در ضلع شرقی و غربی این هشتی از طریق فضاهای واسط به ۲ اتاق با مساحت ۱۷متر مربع راه پیدا می کنیم و این در حالی است که مساحت میان سرا حدود ۴۰۰ متر مربع است.

در وسط کاروانسرا حوضی کوچک قرار دارد و در چهار کنج آن اتاق مربع شکلی به مساحت ۱۴ متر مربع که محل استراحت کاروانیان و محافظت آنان از راهزنان و حیوانات وحشی بوده، وجود دارد.(نک فیروزه محسنی، گیلان در گستره تاریخ صفویه)

ارزیابان یونسکو سال ۱۴۰۰، برای بازدید از کاروانسرای تی تی به گیلان آمدند. این ارزیابی در راستای بررسی وضعیت کاروانسرا و تکمیل پرونده برای ثبت جهانی این کاروانسرا صورت گرفت. خوشبختانه در سال یاد شده و پیش از ورود ارزیابان، با گیاه زدایی از بنا و نصب درب چوبی در ورودی کاروانسرا و همچنین تعیین عرصه و حریم برای یک بنای ثبتی، نظر ارزیابان یونسکو مثبت اعلام شد.

 حالا این کاروانسرا جزو میراث جهانی ثبت شده است و باید نسبت به حفاظت و مرمت آن بیش از این توجه کرد.

ولی جهانی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان درباره این کاروانسرا می گوید: تی تی کاروانسرا در گذشته مسیر راه کاروانروی سیاهکل- دیلمان به سمت قزوین قرار داشت و اکنون نیز در محور گردشگری سیاهکل به دیلمان قرار دارد.

وی افزود: قدمت تی تی کاروانسرا به قرن ششم می رسد. مصالح آن، از آجر، ساروج و سنگ های رودخانه ای است. ساخت این بنا، زمانی که کاروانسراهای اندکی در کشور ساخته می شد، نشان از اهمیت مسیر مذکور دارد و دلیل آن تجارت پرسود ابریشم گیلان در دوره تیموری است. شمال کشور و بویژه گیلان، یکی از مهمترین مناطق تولید ابریشم بود که از این استان به دیگر شهرهای کشور و  از طریق دریای کاسپین به دنیا صادر می شد.

اگرچه در برخی از منابع اشاره شده که تی تی کاروانسرا بعدها توسط عمه شاه صفوی مرمت شده است، ولی مدیرکل میراث فرهنگی می گوید: این بنا در زمان حکومت محلی کیایی که در عصر تیموریان در لاهیجان حکم می راندند، ساخته شد و بعدها توسط حکومت صفویه نابود گردید و آثار بجا مانده از آنان به نام دوره صفویه ثبت شده است.

وی، در وجه تسمیه این کاروانسرا می گوید: تی تی در زبان گیلکی به معنی شکوفه است و به دلیل قرار گیری کاروانسرا در جنگل های پرشکوفه، به این نام خوانده می شود.

انتهای پیام/

منبع خبر: ایسنا