تاریخچه بوم گردی در ایران
مهدی شمس
به گزارش اخبار ساخته ها؛ بوم گردی، نوعی گردشگری طبیعی و پایدار است که با مشارکت گردانندگان بومی و محلی و بهره گیری از پتانسیل های طبیعی گردشگری میسر می شود. اقامتگاه های بومگردی، اقامتگاه‌هایی هستند که در محیط‌های طبیعی و بومی با رعایت ضوابط زیست محیطی و به شکلی سازگار با معماری بومی، بافت تاریخی و سیمای طبیعی منطقه تاسیس شده و ضمن حداکثر تعامل با جامعه محلی و توجه به اقلیم، زمینه حضور گردشگران را با کیفیتی قابل قبول و تعریف شده فراهم می‌نمایند. حاصل اقامت در خانه‌های محلی، فضای صمیمانه‌تر بین گردشگر و جامعه محلی، آشنایی با شیوه زندگی اقوام، روستاهای مختلف و ایجاد درآمد برای بومیان منطقه است.
بومگردی در زبان فارسی معادل واژه هایی چون گردشگری زیست محیطی، طبیعت گردی و به عبارتی جهانگردی در عرصه های طبیعی تعریف شده و صنعت بومگردی با ظرفیت های بسیار بالا حوزه هایی همچون محیط زیست، حمل و نقل، تجارت، آموزش و پرورش، آموزش عالی، و امور اجتماعی و ... را تحت تأثیر قرار می دهد.
تاریخچه بوم گردی در جهان و ایران:
تاریخچه بومگردی به سال ۱۹۹۰ میلادی باز می گردد، آن هنگام که واژه بومگردی از تلخيص دو واژه Ecological و Tourism ابداع گردید و در مفهوم عام اینگونه تعریف شده است: بومگردی سفر به مناطق تخریب نشده یا غیر آلوده طبیعی با هدف مطالعه، مشاهده و لذت از زیبایی ها و گیاهان و جانوران بومی، با نشانه های فرهنگی این مکان ها می باشد. توجه نمودن به تمامی محوطه های جهانگردی (توریستی) اعم از جنگل های طبیعی، پارکهای ملی و حیات وحش، رودخانه ها و طبیعت پیرامون آنها و بویژه کوهسارها و کوهستانها و آبشارها، چشمه های آبگرم، چشمه های طبیعی، ییلاق ها و مناطق ویژه شکار و صید ماهی، دریاها و دریاچه ها، سواحل و کرانه های پیرامون آنها، زیستگاههای طبیعی پرندگان مهاجر و بومی و سایر خزندگان و نیز غارهای طبیعی و بویژه طبیعت بکر درونشان، گستره این بخش از جهانگردی را رقم می زند.
در ایران با توجه به شرایط سیاسی و تحریم ها، مسافران خارجی کمی وارد ایران می شوند و بیشترین استفاده از این شرایط ایجاد شده را گردشگران داخل کشور استفاده می کنند و بوم گردی قدمت کمتر از 15 سال را دارد. ولیکن کشور چهار فصل ایران با توجه به تنوع شهرها و آب و هوا و کوهستان و کویر و جنگل و دریا بستر بسیار مناسبی برای بوم گردی می باشد.
تنوع قومی و زیستگاه های مختلف در کشور ایران، پتانسیل خوبی را برای طراحی و اجرای تورهای بومگردی به وجود آورده است. همچنین زیرشاخه‌های مختلف بومگردی در ایران مثل گردشگری روستایی، گردشگری ماجراجویانه و گردشگری عشایری بیشتر از قبل رونق پیدا کرده است. در کنار این اتفاقات مثبت، منطقی است که جنبه‌های منفی آن را نیز بررسی کنیم. احتمالاً شما نیز این جمله را شنیده‌اید که «اول وسایل و تکنولوژی‌های جدید وارد ایران می‌شوند و سپس فرهنگ استفاده از آنها». متاسفانه این موضوع درباره بومگردی نیز صدق می‌کند. اگر چه که ایجاد اقامتگاه‌های بومگردی کمک شایانی به رشد اقتصاد جوامع محلی کرده است اما عدم توجه به آموزش گردشگران و جوامع محلی و عدم برنامه ریزی مناسب و مدیریت درست در این بخش، گاه باعث تخریب آثار طبیعی و همچنین آسیب دیدن اصالت فرهنگهای بومی کشورمان شده است.
اصول بوم گردی:
- حداقل اثرات منفی بر طبیعت و فرهنگ
- آموزش و تفسير اهمیت حفاظت برای مخاطبان
- تأكيد بر تجارت مسئولانه، با همکاری مردم محلی، با تکیه بر توانایی های بومی
- منافع مستقیم برای مدیریت و حفاظت مناطق
- تأکید بر زون بندی مناطق برای گردشگری، تهیه طرحهای مدیریت بازدید کنندگان و تعیین مقاصد مناسب اکو گردشگری
- تأكيد به انجام مطالعات زیست محیطی و اجتماعی و برنامه های بلند مدت برای ارزیابی فعالیت و کاهش اثرات منفی
تفاوت بوم گردی و طبیعت گردی:
هر سفری که در طبیعت صورت پذیرد و سه مشخصه تعریف بومگردی را نداشته باشد، طبیعت گردی نام دارد. در سفرهای طبیعت گردی طبیعت برای حضور انسان آماده می شود ولی در سفرهای اکوتوریستی، انسان خود را برای حضور صحیح در طبیعت آماده می سازد.
به این علت که تاکنون واژه فارسی مناسبی برای معادل سازی کلمه انگلیسی بومگردی از سوی فرهنگستان فارسی اعلام نشده است در این متن از واژه معمول بومگردی استفاده می گردد. هنگامی که جامعه بومی با ارزش های واقعی طبیعت منطقه خود آشنا باشد و هنگامی که برنامه ریزی های انجام شده برای منطقه مذکور با درایت و با در نظر گرفتن خواسته های کلیه ذی نفعان از جمله جامعه میزبان صورت گیرد، مسلما مردم بومی نه تنها نسبت به ارزش های طبیعی منطقه خود بی تفاوت نخواهند بود بلکه برای حفاظت از آن تلاش خواهند کرد.
توسعه بوم گردی و اهداف آن
بومگردی یکی از مهمترین فعالیتهای اقتصادی در نقاط مختلف جهان می باشد. بومگردی فرصت بسیار مناسبی در اختیار بازدیدکنندگان قرار می دهد تا نسبت به اهمیت حفظ فرهنگ ها و چگونگی محافظت از فرهنگهای محلی و طبیعت آگاه شوند.
این شرایط برای جوامع محلی و روستاها و نواحی دوردست طبیعی درآمد خوبی ایجاد می کند. شهرت بومگردی در این است که ابزار مناسبی برای محافظت از نواحی محسوب می شود. اجرا و توسعه بومگردی نتایجی را به دنبال دارد: اهمیت نواحی حفاظت شده و اکوسیستم ها را افزایش داده و ارزش اقتصادی آنها را بالا می برد برای نواحی حفاظت شده در آمد مستقیم ایجاد می کند منجر به ایجاد تشکیلات منسجم برای پایش از نواحی محافظت شده در سطح جوامع محلی،ملی و بین المللی می شود باعث ارتقاء فرهنگ استفاده پایدار از منابع طبیعی شده و منجر به کاهش تهدیدات جوامع زیستی می شود. این نواحی قابلیت بالایی برای تحقق سودبخشی بومگردی به افراد محلی دارد. در حالی که در نواحی با بازدیدکنندگان کمتر این قابلیت وجود ندارد .
معیارهای بنیادین اقامتگاه های بوم گردی:
ا. معیار مدیریتی - نهادی: مالکیت، مدیریت و اداره این نوع از اقامتگاه ها باید به صورت بومی بوده و توسط موسسه ها، شرکتها، خانواده و یا گروهی از افراد جامعه محلی صورت پذیرد.
۲. معیار اقتصادی: این کسب و کار بایستی نیازهای حقیقی شخصی و جمعی جامعه محلی را مرتفع کرده و فقر و بهره کشی اقتصادی از جامعه بومی را از بین ببرد.
٣. معیار زیست محیطی: اقامتگاه بایستی کمترین اثرات زیست محیطی را بر محیط خود در هنگام مکان یابی، ساخت زیرساخت ها و بهره برداری آن داشته باشد.
- معیار اجتماعی: این اقامتگاه ها باید نابرابری، بی عدالتی، ظلم و ستم، تبعیض طبقاتی و هر نوع استثماری را از بین برده و حقوق بشر را به صورت شخصی و جمعی رعایت کنند.
۵. معیار فرهنگی، اقامتگاه بایستی در راستای افزایش و توسعه دانش، صلح، پشتیبانی و حمایت انفرادی و گروهی، آزادی نظر، تفریح و سرگرمی برای همه، برابری جنسیت و ادراک جهانی شدن و تفاهم بين فرهنگی گام بردارد.
فرصت های توسعه بوم گردی در ایران
قرار گرفتن ايران در مسير جاده ابريشم و راه ارتباطى بين دنياى غرب و شرق مى تواند ايران را به عنوان يكى از اكوتوريست پذيرترين كشورهاى دنيا تبديل نمايد.
ايران با داشتن يك ميليون و ٢٠٠ هزار تپه و ٠٥١ هزار اثر تاريخى و منابع متنوع، جزء ده كشور اول داراى جاذبه هاى گردشگرى دنيا و پنج كشور اول در زمينه تنوع و جذابيت اكوتوريست دنياست.
تنوع اقليمى در كشور به گونه اى است كه مسافرت را در همه فصول سال براى طبيعت گردان داخلى و خارجى امكان پذير مى نمايد.
تنوع پوشش گياهى در مناطق مختلف كشور از جمله جاذبه هاى مهم طبيعى است كه همه ساله گردشگران و طبيعت گردان زيادى را به خود جذب مى كند. وجود سواحل مرجانى در سواحل جنوبى كشور از توان هاى مهم گردشگرى ساحلى ايران محسوب مى شود.
برچسب ها
