دیوارهای دفاعی دوره ساسانیان

به گزارش پایگاه خبری اخبار ساخته ها؛ خطوط دفاعی ساسانیان شبکه ‌ای از دژها، دیوارها و گودال ‌هایی بودند که در بخش ‌هایی از مرز ایران ساخته شده بودند. این استحکامات بخشی از تاکتیک و استراتژی نظامی ساسانی‌ ها به ‌شمار می ‌آمدند. این خطوط دفاعی امروزه بر اساس یافته‌ های باستان‌ شناسی شناخته شده‌ اند.

دیوار اعراب: در نخستین سال‌ های پادشاهی شاپور دوم، قبایل غارتگر عرب به بخش ‌های جنوبی ایران حمله کردند. شاپور دوم پس از شکست تازی ها و ایمن کردن مرزهای جنوبی ایران، سیستم دفاعی‌ای را در میان رودان پایه‌گذاری کرد تا مانع از اینگونه حملات در آینده شود. این خط دفاعی در فارسی میانه وَر ی تازیگان و در عربی خندق سابور نام داشت (وَر به هر دو معنی دیوار و دریاچه است)^. این خط دفاعی بین بصره امروزی و خلیج فارس  قرار داشت و احتمالاً شامل خندقی بزرگ و دیواری در سمت ایران بوده‌است.

این ناحیه و خط دفاعی آن به احتمال زیاد توسط یک مرزبان اداره می ‌شده ‌است. در نیمه دوم فرمانروایی ساسانی‌ ها، لخمیان اداره این ناحیه را در دست گرفتند. وظیفه آن ‌ها محافظت از این ناحیه در مقابل حملات رومی‌ ها و غسانیان و نیز مراقبت از زمین‌ های کشاورزی دل ایران شهر از غارتگری ‌های اعراب بادیه نشین بود.

ساسانی ‌ها در نهایت نگهداری از این خط دفاعی را متوقف کردند، زیرا در آن زمان مشغول جنگ در دیگر مرزهای ایران بودند. اگرچه بعدها اعراب از همین نقطه به ایران حمله کردند و سقوط امپراتوری ساسانی را رقم زدند.

گذرگاه دربند: دیوار دربند با طول ۳۶۵۰ متر در بخش شمالی و ۳۵۰۰ متر در بخش جنوبی دارای هفت دروازه، سنگرهای خارجی و برج های دیواری مستطیلی و دایره ‌ای بود. امروزه بخش شمالی و دیوارهای اصلی شهر باقی مانده ‌اند؛ اما بیشتر دیوار جنوبی از بین رفته‌است. تکنیک‌ های به‌کار رفته در ساخت این دیوار شبیه به تکنیک ‌های به‌کار رفته در ساخت تخت سلیمان است؛ این دو بنا در یک دوره ساخته شده ‌اند. دربند همچنین توسط مرزبان ساسانی اداره می ‌شد.

گذرگاه دربند مهم‌ ترین سازه دفاعی ساسانی در قفقاز بود. تاریخ‌ دانان عرب تمامی این خط دفاع را به خسرو انوشیروان نسبت دادند و آن را به عنوان یکی از عجایب جهان به‌شمار می ‌آوردند. در قرون وسطا، بستن گذرگاه دربند برای جلوگیری از یورش یاجوج و ماجوج، به اسکندر نسبت داده می ‌شد. گذرگاه دربند با نام ‌های دروازه اسکندر و دروازه‌ های خزر نیز شناخته می ‌شود.

دیوار بزرگ گرگان: یا دیوار بزرگ اسکندر یا دیوار سرخ که در متون قدیمی با نام مار سرخ نیز نامیده شده‌ است. دیواری تاریخی است که از کنار دریای خزر در ناحیه گمیشان آغاز شده و تا کوه‌ های گلیداغ  در شمال شرق کلاله ادامه می ‌یافته‌است. هم‌اکنون تقریباً تمام این دیوار از میان رفته‌است و تنها بخش‌های کوچکی از آن که در زیر خاک مدفون مانده، باقی است. دیوار تاریخی گرگان پس از دیوار چین (به طول شش هزار کیلومتر)، بزرگترین دیوار دفاعی جهان است. این دیوار عظیم تاریخی که ۲۰۰ کیلومتر طول دارد در ۲۹ تیرماه سال ۱۳۷۸ به ثبت ملی رسیده‌است.

بیشتر تاریخ‌نگاران براین باورند انوشیروان ساسانی این دیوار را بنا نهاده، اما گردیزی در زین الخبار آغاز بنای آن را به یزدگرد اول و اتمام آن را به انوشیروان نسبت می ‌دهد. مارکورات نیز در شهرستان‌های ایران به ساخت این دیوار توسط یزدگرد و بنای شهر دهستان توسط نرسی اشکانی و کمش تپه توسط آژی دهاک اشاره می‌ کند. سعید نفیسی هم در تاریخ تمدن ایران ساسانی از تعمیر آن توسط مازیار فرمانروای طبرستان خبر می ‌دهد.

منبع خبر: تاریخ تمدن ایران ساسانی – سعید نفیسی

انتهای پیام/