یادی از نخستین رئیس بلدیه تهران پس از مشروطه و نخستین دکتر در پزشکی جدید

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ امروز پنج‌شنبه هفدهم فروردین ماه 1402 خورشیدی، هفدهمین روز سال جاری، برابر است با ششم آوریل 2023 میلادی و پانزدهم رمضان 1444 هجری قمری.

 ۷9 سال پیش در چنین روزی در سال ۱۳۲۳، دکتر خلیل ثقفی (اعلم‌الدوله) ـ پزشک نامدار دربار قاجار، مترجم و مؤلف ـ بدرود زندگی گفت.

تولد، تحصیل پزشکی در دارالفنون، پاریس و وین

خلیل خان ثقفی در سال ۱۲۴۱ در تهران به دنیا آمد. وی پزشکی سنّتی را از پدرش حاج میرزا عبدالباقی اعتضادالاطباء ـ از پزشکان سنّتی زمان ـ آموخت و در سال ۱۲۵۹ در رشته‌ طب در دارالفنون مشغول تحصیل شد و سه سال بعد موفق به دریافت نشان علمی گردید. گفته می‌شود وی نخستین دانش‌آموخته‌ رشته‌ پزشکی جدید در ایران بوده که «دکتر» خوانده می‌‎شده است، اما دستکم یکی از نخستین دانش‌آموختگان رشته پزشکی جدید است. دکتر خلیل ثقفی در سال ۱۲۷۳ به توصیه‌ دکتر تولوزان پزشک مخصوص ناصرالدین شاه قاجار، برای ادامه‌ تحصیل در رشته‌ پزشکی به پاریس رفت. تولوزان شخصاً اجازه‌ عزیمت او را از شاه قاجار گرفت. خلیل خان میان سال‌های ۱۲۷۳ تا ۱۲۷۷ در پاریس و مدتی نیز در وین درس خواند. در سال ۱۲۷۶ نشان علمی و عنوان شوالیه را از دولت فرانسه گرفت و یک سال بعد به ایران بازگشت.

راهیابی دکتر ثقفی به دربار قاجار، ورود به کارهای سیاسی

دکتر ثقفی پس از ورود به ایران به دربار راه یافت و در سال ۱۲۷۷ به همراه هیئتی برای معالجه‌ شاهزاده ملک منصور میرزا شعاع‌السلطنه فرزند مظفرالدین شاه قاجار، به آلمان اعزام شد. او پس از بازگشت از این سفر، به عنوان پزشک مخصوص مظفرالدین شاه برگزیده شد و در بیشتر سفرهای شاه همراه او بود. در سال ۱۲۸۱ شاه قاجار لقب «اعلم‌الدوله» را به وی اعطا کرد. دکتر ثقفی پس از فتح تهران و فرار محمدعلی شاه، اولین رئیس بلدیه‌ تهران پس از مشروطه شد. پس از این دوره که سه سال به درازا کشید، عازم اروپا گردید و سرکنسول ایران در سویس شد.

تلاش‌های علمی و فرهنگی

اعلم‌الدوله سال‌های پایانی عمر خود را بیشتر صرف طبابت، تألیف و ترجمه کرد. او چند اثر عموماً ادبی را از فارسی به فرانسه برگرداند و در انتشار این ترجمه‌ها در اروپا نیز سهم شایان توجهی داشت. افزون بر این، آثار متعددی را از فرانسه به فارسی برگرداند. اگرچه بیش‌تر این ترجمه‌ها در زمینه‌ پزشکی‌اند، موضوعات دیگری چون ستاره‌شناسی، فیزیک، فلسفه و کشاورزی نیز در میان آن‌ها وجود دارد. یکی از ترجمه‌های جالب او، ترجمه‌ کتاب «کنت مونت کریستو» است. تألیف‌های دکتر ثقفی نیز در زمینه‌های گوناگون است، از آن میان؛ در موضوع فرهنگ لغت فارسی به فرانسه، اخلاق و علوم تربیتی، و ریاضیات. دکتر خلیل ثقفی همچنین در طول دوره‌ای که برادرش ـ عبدالحمید ثقفی متین‌السلطنه ـ روزنامه‌ عصر جدید را در تهران میان سال‌های 1293 تا 1296 منتشر می‌کرد، مقالات بسیاری در موضوع‌های گوناگون در آن نوشت. این مقالات بعدها به کوشش خود وی در یک مجموعه چاپ شدند.

دکتر خلیل خان ثقفی اعلم‌الدوله در ۱۷ فروردین ۱۳۲۳ در ۸۲ سالگی در تهران شمع وجودش خاموش گشت. او در امامزاده عبدالله شهر ری در خاک آرمیده است.

انتهای پیام/

موزیک استفاده‌شده در این پادکست:

پیش درآمد دشتی

نوازنده: فرامرز پایور

بازنویسی، تنظیم و اجرا: آرش امجدی

تهیه‌کننده رادیویی: انسیه سمیع‌ پور

کانال تلگرام «دیروز همین‌جا»:

https://t.me/diroozhaminja