مسجد جامع اصفهان مسجدی از قرن دوم هجری قمری

به گزارش پایگاه خبری اخبار ساخته ها؛ مسجد جامع اصفهان که برخی آن را با نام‌های مسجد جامع عتیق و مسجد جمعه نیز می‌شناسند، یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی شهر اصفهان محسوب می‌شود که قدمت آن به قرن دوم هجری قمری بازمی‌گردد.

این بنای زیبا در سال ۱۵۶ هجری قمری با ابعاد کوچک و متناسب با جمعیت آن دوره اصفهان ساخته شد که یکی از عوامل شهرنشینی در آن دروه نیز بود. ۷۰ سال پس از این ماجرا درست در سال ۲۲۶ هجری به فرمان خلیفه معتصم عباسی مسجد خراب شد و مسجدی جدید با ستون‌های چوبی ساخته شد که هنوز هم اثرات آن پابرجاست.

مهم‌ترین تغییرات در دوره سلجوقیان روی این بنای تاریخی اعمال شد. در آن زمان معماران از الگوی مسجد‌ عربی فاصله گرفته و با ایجاد چهار ایوان در چهار ضلع این مسجد سبکی جدید را پدید آورده است که به مسجد ایرانی معروف شد. در سال ۵۱۵ هجری قمری این مسجد توسط اسماعیلیان به آتش کشیده شد و قسمت عظیمی از این مسجد خراب شد، اما در طول تاریخ توسط ایلخانی، مظفری، تیموری، صفوی و قاجار باسازی و مرمت شد که ما این بنا تاریخی و زیبا را مدیون آن‌ها هستیم.

مسجد جامع اصفهان با نقشه چهار ایوانی ساخته شده و از آن‌جایی که هنر و معماری ۱۵ قرن دوران اسلامی را در خود گرد آورده است، یکی از زیباترین آثار تاریخی کشور محسوب می‌شود. همان‌ طور که در بالا نیز اشاره کوچکی شد، این مکان در گذشته به‌سبب آتش‌سوزی و جنگ‌های متعدد آسیب‌های فراوانی دیده و دوباره باسازی و مرمت شد.

در حال حاضر مجسد دارای ورودی‌های مختلفی است که هر یک فضای مسجد را به بخش‌های از بافت پیرامون آن مرتبط می‌کند.

یکی از مهم‌ترین اقدام‌هایی که پس از این مسجد سعی کردند در تمامی مساجد از آن استفاده شود، معماری مسجد ایرانی بود که در آن چهار ایوان زیبا در ضلع‌های شمالی، جنوبی، غربی و شرقی بنا شد که هرکدام به ترتیب با نام‌های صفه درویش، صفه صاحب، صفه استاد و صفه شاگرد شناخته می‌شوند.

نمای داخلی صحن مسجد و کاشی‌کاری‌ها طبق اسناد به‌جای‌مانده مربوط به قرن نهم هجری قمری است که احتمالا مناره‌ها نیز مربوط به همان زمان است و در همان قرن ساخته شده‌ است.

مسجد از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده که این قسمت‌ها شامل شبستان مسجد که با گچ‌بری‌های بسیار زیبایی تزیین شده، گنبد جنوبی که در دروه سلجوقیان ساخته شده، گنبد شمالی که به صورت قرینه با گنبد جنوبی است، ایوان درویشی که در ضلع شمالی قرار دارد، ایوان صاحب که در ضلع جنوبی قرار دارد، ایوان استاد که در ضلع مغرب واقع شده، ایوان شاگرد که در ضلع مشرق واقع شده، ایوان عمر که در انتهای ضلع شرقی قرار دارد، شبستان زمستانی بیت‌الشتا و مسجد الجایتو که در شمال ایوان استاد قرار دارد و یک شبستان کوچک و زیباست که دیدن آن خالی از لطف نیست. مسجد جامع اصفهان تمامی قسمت‌های نام برده را شامل می‌شود و با ورود به آن حس می‌کنید که در صحن‌های حرم مطهر امام رضا(ع) قرار دارید.

سر در ابواسحاقیه در شمال غربی مسجد جامع اصفهان قرار دارد که به کوچه ابواسحاقیه اصفهان ختم می‌شود؛ البته در اکثر مواقع نمی‌شود در آن تردد کرد و درب آن بسته است. روی این سردر لوحی وجود دارد که مربوط به سال ۱۳۰۱ هجری قمری است که روی آن با خط ثلث آیه ۲۳ تا ۳۹ سوره ص نوشته شده است.

یکی از زیباترین شبستان‌های مسجد جامع اصفهان شبستان صفوی است که در انتهای جنوب غربی مسجد قرار دارد. کارشناسان معتقد‌ند که این شبستان در دروه تیموری ساخته شده است. این شبستان زیبا به دو قسمت تقسیم شده است که قسمت شرقی از ستون‌های بسیار زیادی که به‌صورت مربعی و شطرنجی است و همچنین ۲۸ چشمه در سقف تشکیل شده است.

در قسمت غربی نیز شش طاق با دهانه ۹متری، هفت چشمه به‌صورت باریک روی طاق‌ها ایجاد شده است. یکی دیگر از زیباهایی این شبستان قسمت محراب آن است که با سنگ مرمر ساخته شده و اشعار زیبایی نیز روی آن نوشته شده است.

گنبد اصلی این مسجد که با نام گنبد تاج‌المک که به گنبد خاکی نیز معروف است در قرن پنجم هجری قمری ساخته شده و طبق اسناد موجود گنبد را وزیر ملک‌شاه سلجوقی ساخته است و در کتیبه‌ای که روی آن نصب شده نام وزیر و سال دقیق ساخت آن نوشته شده است.

این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۹۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران و در سال ۱۳۹۰ هجری شمسی نیز به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

انتهای پیام/