کرج در صدر آمار حاشیه‌نشینی
مهری درخوش
به گزارش اخبار ساخته‌ها؛ برخی کارشناسان سیاست‌های ناکارآمد در حوزه زمین و مسکن شهری را علت شکل‌گیری این واقعیت اجتماعی می‌دانند. البته امروز دیگر تعریف حاشیه‌نشینی تنها در بُعد جغرافیایی خلاصه نمی‌شود و به هر مکانی که حداقلی از خدمات عمومی را داشته باشد، می‌توان این واژه را برای آن به کار برد.
تبدیل کرج به یک خوابگاه بزرگ
شهر کرج به سبب موقعیت جغرافیایی که به دلیل نزدیکی به پایتخت کشور دارد و همچنین خاصیت مهاجرپذیری که طی سالیان گذشته به دلیل ارزان‌تر بودن نسبت به تهران داشته است، بیش از سایر شهرها در معرض حاشیه‌نشینی و خطرات و پیامد‌های سوء آن قرار داشته و دارد.
بررسی‌ها نشان میدهد شهر کرج به یک شهر حاشیه‌ای برای پایتخت کشور تبدیل شده است و به دلیل مشکلات اقتصادی، شهرک های اقماری زیادی نیز برای این شهر ایجاد شده است.
مسئله حاشیه‌نشینی اثرات گوناگون و در ابعاد مختلفی بر پیکره شهر کرج برجای گذاشته است و کارشناسان هشدارهای فراوانی در خصوص گسترش بی‌قاعده این پدیده داده‌اند. تغییر کاربری باغات و زمین‌های کشاورزی نیز در سالهای گذشته یکی از معضلات این حاشیه‌نشینی بوده است. بخش عمده‌ای از نیاز شهر کرج و استان‌های اطراف از طریق همین باغات و زمین‌های کشاورزی تأمین شده است.
ایجاد مشکلات اجتماعی و فرهنگی با رشد حاشیه‌نشینی
احمد رضایی کارشناس مسائل شهری درباره پدیده حاشیه‌نشینی در شهر کرج می‌گوید: شهر کرج به واسطه آب و هوای مناسب و نزدیک پایتخت بودن و بدون توجه به توسعه روستایی و کیفیت زندگی، امروز به یکی از شهرها با شهرک‌های اقماری و حاشیه‌ای در کشور تبدیل شده است.
وی ادامه داد: با توجه به شرایط مکانی شهر کرج، این شهر هنوز هم یکی از مقاصد برای مهاجرت افراد از سایر استان‌ها بوده و تغییر بافت اجتماعی و فرهنگی که در سالهای گذشته در این شهر رخ داده است، می‌تواند مشکلات زیادی را برای مردم این شهر و استان ایجاد کند.
استاندار البرز نیز درجلسه قرارگاه اجتماعی، مطرح کرد: قرارگاه اجتماعی هر هفته روزهای پنجشنبه برگزار می‌شود و در تعاقب آن چهارشنبه‌های جهادی با هدف برپایی میز خدمت در محله‌های هدف، نتایج ارزشمندی در پی داشته است.
وی افزود: از جمله اقدامات مهم این قرارگاه، راه اندازی اردوگاه‌های ماده ۱۶ و جمع‌آوری بیش از هزار و ۳۰۰ معتاد متجاهر و رسیدگی به مطالبات مردمی مبنی بر اشتغال و حمایتهای ویژه، منتج به کاهش ۲۰ درصدی مجموع جرائم در استان شده است.
۶۶ نقطه حاشیه‌ای در شهر کرج
با توجه به آمار موجود در استان البرز ۶۶ نقطه حاشیه‌نشین وجود دارد که یک سوم جمعیت این استان را شامل می‌شود. بررسی‌های میدانی نشان میدهد اغلب ساکنان در این مناطق در سکونتگاههای غیر رسمی زندگی می‌کنند و زیر خط فقر هستند.
اسدالله حیدری مدیر کل اسبق بهزیستی استان البرز هم درباره حاشیه‌نشینی در این استان، می‌گوید: شهر کرج با بیش از ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر جمعیت، بیش از ۸۰۰ هزار نفر حاشیه‌نشین دارد و بیش از یک میلیون حاشیه‌نشین در کل استان البرز وجود دارد. کرج و زاهدان با بیشترین حاشیه‌نشین در کشور رتبه‌های اول را دارند.
از جمله مناطق حاشیه‌ای در شهر کرج می‌توان به اسلام آباد یا زورآباد، خلج آباد، حصارک، سهرابیه و قزل حصار اشاره کرد.
علاوه بر موارد فوق باید به مناطق شکل‌گرفته در حاشیه چهار زندان موجود در شهر کرج نیز توجه کرد که با محوریت این زندان‌ها به وجود آمده‌اند.
مشکلات معیشتی ریشه شکل‌گیری حاشیه‌نشینی
موضوعاتی که می‌توان در مورد حاشیه‌نشینی در شهر کرج عنوان کرد، به مسئله مشکلات معیشتی اهالی این مناطق بازمی‌گردد. مردم در این مناطق به دلیل کمبود امکانات و پایین بودن توان مالی با مشکلات زیادی مواجه هستند. برخی از اهالی این شهرک‌های اقماری یا حاشیه‌ای به دلیل عدم توان مالی برای اجاره منزل به این مناطق روی آورده‌اند. یعنی تهیه مسکن ارزان نسبت به شهر کرج دلیل اصلی شکل‌گیری و حضور افراد در این مناطق بوده است.
مهدی عسگری نماینده مردم کرج در مجلس شورای اسلامی درباره علل بروز پدیده حاشیه‌نشینی، می‌گوید: امروز بیش از ۲۰ برابر توان اکولوژیک در شهرهایی مثل کرج و فردیس بارگذاری جمعیتی اتفاق افتاده است و اعتبارات استان البرز هیچ تناسبی با سرانه‌های پایین، تراکم جمعیت و نرخ مهاجرت بالا ندارد.
رشد آسیبهای اجتماعی با گسترش حاشیه‌نشینی
بررسی‌ها نشان میدهد، آسیبهای اجتماعی گوناگونی در این مناطق وجود داشته و در حال گسترش است. معتادان متجاهر، خانواده و زنان بی‌سرپرست و بدسرپرست، دزدی، زورگیری، عدم وجود امکانات شهری مانند مدرسه و سایر مشکلات از این دست، اهالی این مناطق و سایر شهرهای اطراف کرج را با مشکل مواجه کرده و خواهد کرد.
تعارض فرهنگی موجود در میان مهاجران منجر به نزاع‌های خیابانی و قتل در این مناطق شده است. در صورتی که این مشکل با راهکار ریشه‌ای حل نشود، ممکن است مردم شهر کرج و استان البرز در آینده با معضلات جدی‌تری روبه‌رو شوند.
کودکان کار، مسئولیت اجتماعی استان البرز
یکی دیگر از معضلات موجود، مسئله کودکان کار در این مناطق است که در آینده افرادی با آسیبهای روانی و اجتماعی بالا تحویل جامعه خواهد داد. در این باب وجیهه محمدی فلاح، مدیر کل بهزیستی البرز، گفت: مهاجرپذیری بالا، مشکلات معیشتی خانواده‌‌های مهاجر ایرانی و اتباع طی سالهای اخیر، آمار کودکان کار را افزایش داده است. وی بیکاری و اعتیاد والدین، رشد تعداد اتباع ساکن در استان، همجواری با پایتخت، چندین زندان بزرگ، مهاجرت خانواده زندانیان به استان در شرایطی که هیچ منبع درآمدی ندارند و حاشیه‌نشینی را، از دیگر دلایل افزایش کودکان کار در البرز بر شمرد.
محمدی فلاح، طلاق والدین، شکاف طبقاتی، عدم توزیع عادلانه ثروت و شیوه‌های نادرست حمایت از کودکان کار را از دیگر عوامل افزایش این مسئله دانست و اظهار کرد: متأسفانه برخی افراد یا گروه‌ها به دلیل ارزان بودن کار کودک از آنها سوءاستفاده می‌کنند. طی سالهای اخیر بیش از ۸۰ درصد کودکان کار و خیابان را اتباع غیر مجازی تشکیل می‌‌دهند که بدون اجازه اقامت قانونی وارد کشور شده‌اند. البته پیشگیری از سوءاستفاده از هر کودکی فارغ از نژاد و جنسیت و ملیت ضروری است.
وی ادامه داد: دو مرکز روزانه و یک مرکز شبانه‌روزی کودکان کار و خیابان تحت نظارت اداره کل بهزیستی البرز فعال است و طی سال گذشته به ۷۳۳ کودک خدمات ارائه داده‌اند که از این تعداد ۵۱۸ مورد شناسایی جدید و بقیه مرتبط با سالهای قبل بوده‌اند.
مدیر کل بهزیستی البرز با اشاره به اینکه از این تعداد، ۸۲ درصد کودکان اتباع (اکثراً غیر مجاز) و ۱۸ درصد کودکان ایرانی بوده‌اند، توضیح داد: از ابتدای سال جاری تاکنون ۸۷ کودک جدید پذیرش و از خدمات مراکز بهره مند شده‌اند.
وی افزود: اقداماتی چون تحصیل کودک، آموزش مهارت های فردی مورد نیاز کودک، حرفه‌آموزی اعضای بزرگسال خانواده یا کودکان بالای ۱۵ سال، ارائه خدمات پزشکی و دندانپزشکی، حمایتهای نقدی و غیر نقدی، خدمات مددکاری و روانشناسی به آنها ارائه می‌شود.
محمدی فلاح گفت: ما به لحاظ قانونی ضوابط مناسبی برای حمایت از کودکان کار داریم که اگر به درستی اجرا شود، بخش زیادی از مشکلات آنها حل خواهد شد. دراین قوانین بیش از ۱۶ دستگاه متولی این امر هستند که بایستی هر کدام نقش خود را به درستی ایفا کنند.
مدیرکل بهزیستی البرز افزود: اگر سازمان‌های متولی امور اتباع و مهاجرین غیر مجاز در سیاست‌گذاری‌‌ها و برنامه‌ریزی‌‌های کلان ملی و استانی به فکر پیشگیری نباشند، ضمن افزایش بی‌رویه این قشر، شاهد افت کیفیت خدمت سازمان‌های حمایتی از آنها خواهیم بود.
راهکارهای ساده برای کاهش آسیبهای حاشیه‌نشینی
ساکنان این سکونتگاههای غیررسمی در حاشیه شهر کرج، به لحاظ فرهنگی، اقتصادی، آموزشی، امنیت و تحصیلات با فقر دست و پنجه نرم می‌کنند و بدون تردید توانمندسازی این خانوارها یکی از راهکارهای مؤثر برای رفع مشکلات این سکونتگاه‌ها است.
مسئله مهم دیگر در این بخش‌های حاشیه‌نشین، مسئله نداشتن تخصص و روی آوردن به مشاغل کاذب مثل دست‌فروشی یا کار در میادین میوه و تره بار است که با برنامه‌ریزی دقیق برای توانمند کردن این افراد می‌توان از به وجود آمدن این نوع مشاغل جلوگیری کرد.
به نظر می‌رسد با مطالعه علمی و عملی در خصوص مهاجرت معکوس افراد حاشیه‌نشین و با شناسایی مهاجران و باز ساخت اجتماعی آنها به این صورت که امکانات را از مناطق شهری در مبدأ این افراد توزیع کنیم و شرایطی را از لحاظ اقتصادی، معیشتی و تولید مشاغل فراهم کنیم، این افراد به محل‌های اولیه و سکونت خود برخواهند گشت.
انتهای پیام/
