گام 6 در الفبای ساختمان: فونداسیون

به گزارش اخبار ساخته ها؛ پس از اجرای بتن مگر، نوبت به یکی از حیاتی‌ ترین مراحل در ساخت‌ وساز می‌ رسد: فونداسیون. این بخش به‌ عنوان پایه‌ اصلی هر سازه، وظیفه انتقال بارهای وارده از ساختمان به زمین را بر عهده دارد. اجرای دقیق و اصولی فونداسیون، نقش تعیین‌ کننده‌ای در دوام، ایمنی و عملکرد صحیح سازه در طول عمر بهره‌ برداری دارد. در این بخش از مجموعه «الفبای ساختمان»، به‌صورت جامع به تعریف فونداسیون، انواع رایج، فرآیند اجرا، آیین‌ نامه‌های مرتبط و نکات فنی آن می‌ پردازیم.

1. تعریف فونداسیون و اهمیت آن در ساخت‌ وساز

فونداسیون (Foundation)، پایین‌ ترین عضو سازه است که بارهای عمودی، جانبی و دینامیکی وارده از سازه را به زمین منتقل می‌کند. طراحی این بخش باید بر اساس مطالعات ژئوتکنیکی، مشخصات مکانیکی خاک، نوع سازه و الزامات فنی پروژه انجام گیرد تا از بروز مشکلاتی مانند نشست، ترک، یا ناپایداری جلوگیری شود.

عوامل مؤثر در انتخاب نوع فونداسیون
• نوع خاک و مقاومت مجاز آن
• بارهای وارده از سازه و نحوه توزیع آن‌ها
• سطح آب‌های زیرزمینی و شرایط اقلیمی
• نوع سازه، ابعاد و کاربری آن
• ملاحظات اقتصادی و اجرایی پروژه

2. انواع فونداسیون و کاربردهای آن‌ها

فونداسیون‌ها با توجه به عمق اجرا و نحوه انتقال بار، به دو دسته کلی سطحی و عمیق تقسیم می‌شوند. انتخاب نوع مناسب باید بر اساس نتایج مطالعات ژئوتکنیک و ویژگی‌های پروژه انجام گیرد.

الف) فونداسیون‌های سطحی (Shallow Foundations)

در این نوع پی‌ها، انتقال بار در عمق کم صورت می‌ گیرد و برای سازه‌هایی با وزن متوسط و خاک‌های نسبتاً مقاوم مناسب است:
• فونداسیون منفرد : برای ستون‌های منفرد؛ رایج در سازه‌های سبک.
• فونداسیون نواری : زیر دیوارهای باربر؛ مناسب برای ساختمان‌های یک یا دو طبقه.
• فونداسیون گسترده : در قالب یک دال بتنی سراسری؛ مناسب برای خاک‌های ضعیف.
• فونداسیون مشترک : در مواقع نزدیکی ستون‌ها؛ به‌صورت پی واحد برای چند ستون.
• فونداسیون دال بر روی زمین : در سوله‌ها و ساختمان‌های صنعتی؛ دال بتنی بدون فضای زیرزمینی.

ب) فونداسیون‌های عمیق (Deep Foundations)

در مواردی که خاک سطحی ظرفیت باربری کافی ندارد، بارهای سازه از طریق عناصر عمقی به لایه‌های مقاوم‌ تر منتقل می‌شوند:
• شمع (Pile): رایج‌ ترین نوع فونداسیون عمیق؛ مناسب برای ساختمان‌های بلند، پل‌ها و سکوهای ساحلی.
• چاهک یا کیسون: اجرای فونداسیون به‌ صورت چاه پرشده از بتن؛ در اسکله‌ها و پل‌های بزرگ.
• دیوار دیافراگمی: برای پایدارسازی گودهای عمیق؛ غالباً در مناطق شهری.
• ستون شنی : برای بهسازی زمین و افزایش ظرفیت باربری خاک‌های سست.

3. مراحل اجرای فونداسیون

الف) مطالعات ژئوتکنیک و طراحی
• انجام آزمایش‌های مکانیک خاک
• تعیین ظرفیت باربری زمین
• انتخاب نوع پی بر اساس تحلیل‌ها و آیین‌نامه‌ها

ب) آماده‌سازی بستر
• تکمیل گودبرداری طبق نقشه
• اجرای لایه بتن مگر برای آماده‌سازی سطح

ج) قالب‌ بندی و آرماتوربندی
• نصب قالب‌های دقیق برای جلوگیری از تغییر شکل پی
• اجرای شبکه‌های فولادی طبق نقشه سازه

د) بتن‌ریزی فونداسیون
• استفاده از بتن با مشخصات فنی مناسب (عیار، روانی، مقاومت)
• تراکم بتن با ویبراتور و کنترل تراز سطح

هـ) عمل‌ آوری بتن
• حفظ رطوبت سطح فونداسیون برای جلوگیری از ترک‌ خوردگی
• رعایت زمان لازم برای گیرش اولیه و نهایی بتن

4. استانداردها و آیین‌نامه‌ های فنی مرتبط

اجرای فونداسیون باید مطابق با دستورالعمل‌ها و ضوابط فنی مصوب انجام گیرد:
• مبحث نهم مقررات ملی ساختمان: شامل الزامات طراحی و اجرای فونداسیون در سازه‌های بتنی
• آیین‌نامه بتن ایران (آبا): مشخصات و الزامات طراحی و کنترل کیفیت بتن
• نشریه ۵۵ سازمان برنامه و بودجه: مرجع اجرایی برای پروژه‌های عمرانی
• نشریه ۲۲۲: راهنمای پایدارسازی گودبرداری و اجرای فونداسیون
• استاندارد ACI 318: الزامات طراحی سازه‌های بتنی
• استاندارد ASTM C33: مشخصات سنگ‌ دانه‌های مناسب برای بتن

5. نکات اجرایی و ایمنی

• استفاده از تجهیزات ایمنی فردی توسط کلیه نیروهای اجرایی
• اجرای دقیق نقشه‌های سازه‌ای و هماهنگی با دفتر فنی
• کنترل مداوم کیفیت بتن و آرماتور قبل از بتن‌ریزی
• رعایت حداقل پوشش بتن بر روی میلگردها طبق آیین‌نامه
• حضور ناظر فنی در کلیه مراحل اجرایی

انتهای پیام/