نگاهی به تاریخچه کاشی و سفال

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری اخبار ساخته ها؛ نخستین آثار هنر سفالگری در ایران به حدود 10 هزار سال قبل از میلاد میرسد که به صورت گل نپخته بوده و آثار اولین کوره های پخت سفال به حدود 6هزار سال قبل از میلاد بر می گردد. ادامه پیشرفت در صنعت سفالگری منجر به تغییراتی در روش تولید که شامل تغییر کوره ها، اختراع چرخ کوزه گری و نیز کیفیت مواد سفالگری نظیر رنگ آمیزی و لعاب کاری بوده است. زمان آغاز لعاب کاری که امکان ضد آب کردن و همچنین نقاشی کردن و زیباسازی ظروف و سفالها و تهیه کاشی را مقدور می کرد به حدود 5هزار سال پیش می رسد.

تاریخچه کاشی در دوره سلجوقیان روش و دانش لعاب کاری از بابل به نقاط دیگر ایران رواج یافت. بعد از اسلام با تشویق استفاده از ظروف سفالی و سرامیکی به جای ظروف فلزی، طلا و نقره؛ صنعت سفالگری رشد تازه ای یافت و از صنعت سفال سازی و کاشی سازی برای آرایش محراب مسجد، ضد آب کردن دیوار حمام ها، ایجاد حوض و آبنما و انتقال ظروف و خمره و لوازم و کوزه ها همچنین شیب بندی بام ها استفاده شده است. تاریخچه کاشی و سفال در مساجد اشکال اولیه کاشی های سرامیکی مربوط به دوران قبل از تاریخ است وقتی که استفاده از رس به عنوان یکی از مصالح ساختمانی در چندین تمدن اولیه توسعه یافت. کاشی های مدرن اولیه به طور زمخت شکل داده شده بود و استقامت کاشی های امروزی را نداشتند. مصالح کاشی ها از کف رودخانه ها استخراج شده در بلوکهای ساختمانی فرم داده و در آفتاب خشک می شدند. کاشی های اولیه خام بوده اند ولی حتی در 6هزار سال قبل مردم با استفاده از رنگ زدن و کنده کاری ظریف روی کاشی ها از آنها برای تزئین استفاده می کردند. صنعت سرامیک در واقع محدود به ساخت ظروف، وسایل و قطعات سفالی ساده گذشته نیست و کاربردی شگرف در همه ابعاد تمدن و تکنولوژی نوین بشر امروز دارد. روش ساخت و تهیه کلیه وسایل سرامیکی تقریبا یکی است و بسته به کاربرد، تفاوتهای جزئی در روش تولید دارد.

تاریخچه کاشی در اسلام و ایران کاشی های پخته شده (Firing Tile) مصری های باستان، اولین کسانی بودند که کشف کردند کاشی های رسی پخته شده در کوره محکم تر و در برابر آب مقاوم ترند. بسیاری از تمدنهای باستان از کاشی های مربعی کوچک پخته شده رسی برای تزئین در معماری استفاده میکردند. در واقع مصریان مبدا تاریخچه کاشی در دنیا محسوب میشوند. ساختمانهای شهرهای قدیمی بین النهرین با سفالینه های قرمز بدون لعاب و کاشیهای رنگارنگ نماکاری شده بودند. یونانیان و رومیان باستان از سرامیک در کف، سقف و حتی لوله کشی درون ساختمانها استفاده می کردند. چینی ها از رس سفید رنگ به نام کائولین استفاده می کردند تا بتوانند سرامیک مقاوم و سفید رنگی به نام چینی (Porcelain) تولید کنند.

در اروپای قرون وسطی از کاشی ها در کف کلیساها استفاده می شد. در سراسر قاره اروپا بیزاسن ها به بهترین شکل از کاشی های کوچک در مقیاس های کوچک استفاده می کردند. آنها با استفاده از کاشی، شیشه و سنگ الگوهای موزائیکی پرمفهوم و زیبایی خلق کرده اند. کاشی های لعابدار (Glazing Tile) سرامیکهای ایرانی تحت تاثیر کاشی های وارد شده از چین بودند این کاشی ها که برای مقاصد تزئینی استفاده می شدند در سراسر آسیای جنوبی، آفریقای شمالی، اسپانیا و حتی اروپا نیز پخش گردید. از آنجا که هنر اسلامی از تخیلات انسانی سرچشمه می گرفت و در پیشرفت و توسعه دین اسلام تاثیر گذار بود، صنعتگران به ارائه کاشی های با رنگ روشن و مرصع یا بافت پیچیده روی آوردند. کاشی های لعابی پررنگ در الگوهای موزائیک های بزرگ و تغییر رنگ های ظریف کنار هم چیده می شدند. صنعتگران مسلمان از اکسیدهای فلزی مانند قلع، مس، کبالت، منیزیم و آنتیمون برای لعاب کاشی استفاده می کردند که لعابی درخشنده تر و محکم تر حاصل می نمود. در قرن پانزدهم کاشی های با لعاب اکسید فلز در ایتالیا متداول شد و به تدریج در بین صنعتگران شمال ایتالیا نفوذ کرد. مراکز تجاری مهم اروپایی به این موتیفهای محلی اهمیت دادند به طوری که برخی از این کاشی ها هنوز هم استفاده می شوند مانند کاشی دلفت (از دلفت هلند) و کاشی ماجولیکا (از مایورکای اسپانیا) کاشی های مدرن (Modern Tile) امروزه اغلب شرکت های سازنده تجاری از روش پرس خاک (press dust) استفاده می کنند. ابتدا مخلوط مواد در شکل مورد نظر پرس شده و سپس لعاب زده می شود (ممکن است هم لعاب زده نشود) و سپس در کوره پخت می شود. برخی از صنعتگران ممکن است با پرس ملات یا با پهن کردن خمیر و قطع آن با استفاده از قالب همانند شیرینی پزها کاشی ها را با شکل مورد نظر تولید کنند. روش برش کاشی هر چه باشد نیاز به پخته شدن دارد تا سخت شود. خلوص رس، دفعات پختن و دمای کوره عواملی هستند که در تعیین قیمت و کیفیت کاشی تاثیر گذارند.

دمای کوره از ۹۰۰ تا ۲۵۰۰ درجه فارنهایت متغیر است. هر چه دمای کوره کمتر باشد تخلخل کاشی بیشتر بوده و لعاب نرمتر است. دمای بالاتر، کاشی متراکم تر و لعاب محکم تری تولید میکند. 

انتهای پیام/