اشغال سفارت آمریکا در تهران

امروز آدینه 13 آبان ماه 1401 خورشیدی، برابر است با نهم ربیع الثانی 1444 هجری قمری و چهارم نوامبر 2022 میلادی.

به گزارش خبرنگار پایگاه اخبار ساخته‌ها؛ 43 سال پیش در چنین روزی در سال 1358، سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان پیرو خط امام تسخیر شد. چند ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، دانشجویان از دانشگاه‌های تهران، پلی تکنیک (امیرکبیر)، صنعتی شریف، بهشتی و مراکز فرهنگی دیگر، در 13 آبان 1358 گرد هم آمدند و در یک راه‌پیمایی تا سفارت آمریکا در خیابان آیت‌الله طالقانی، از دیوارهای سفارت بالا رفته، با وجود مقاومت محافظان و آمریکایی‌ها، سفارت را به تصرف کامل درآوردند.

در هنگام تسخیر سفارت، آمریکایی‌ها به سرعت مشغول نابود کردن بسیاری از اسناد خود در ایران شدند، اما پس از تسخیر سفارت، بی‌درنگ از نابودی باقی‌مانده‌ اسناد جلوگیری شد و بعدها اسنادی که از سفارت آمریکا به دست آمده بود، منتشر شد و در اختیار همگان قرار گرفت.

از زمان اشغال سفارت آمریکا در تهران، این مکان در ادبیات انقلاب اسلامی، به «لانه‌ جاسوسی آمریکا» معروف شده است.

سفارت آمریکا به مساحت 44 هزار متر مربع در منطقه مرکزی تهران واقع شده؛ جایی که اکنون تقاطع خیابان‌های طالقانی و مفتح است. اما در زمان تسخیر یعنی پاییز 1358، نام این دو خیابان تخت جمشید و روزولت بود.

بافت خیابان‌های طالقانی و مفتح تقریباً هنوز مانند روزهای اشغال سفارت در آبان 58 است؛ مثلاً روبه‌روی ساختمان سفارت در خیابان طالقانی، همچنان بورس صنایع دستی است و «هتل مشهد» و «هتل صحرا» سر جای خود هستند. پیشتر به هتل صحرا ـ که در سال 1331 تأسیس شده ـ هتل آمریکایی می‌گفتند. این هتل پس از انقلاب به «هتل رستوران صحرا» تغییر نام داد و بعد از سال‌ها فعالیت، در سال 1398 طی بازسازی و نوسازی اساسی، نام «هتل آماتیس» را برای خود برگزید.

سفارتخانه حدود 1000 متر در خیابان طالقانی امتداد دارد و در این 1000 متر، 4 در ساخته شده است. در اصلی در میانه قرار گرفته و در کنار آن، هنوز هم نشان ایالات متحده آمریکا دیده می‌شود. البته رنگ و رو رفته و کمی هم تخریب‌شده.

سفارت آمریکا در تهران را معماری به نام «وان دِر گراکت» در سال 1948 میلادی یعنی 74 سال پیش بنا کرده است. این معمار متولد 1902 در اتریش و تحصیلکرده نیویورک بود. او سفارت آمریکا در آنکارا و کپنهاگ و مهم‌تر از این دو، ساختمان پنتاگون را هم ساخته است. گفته می‌شود ساختمان سفارت آمریکا در تهران، به علت شباهتش به طرح دبیرستان‌های آمریکایی در دهه‌های 1930 و 1940 میلادی، توسط کارکنان آن «هندرسون های» (Henderson High) لقب گرفت. «هندرسون های» در انگلیسی آمریکایی عامیانه به معنای «دبیرستان هندرسون»  است. البته لوی هندرسون (Loy endersn)) نام نخستین سفیر آمریکا در ایران در سال 1951 در زمان پس از ساخت این سفارتخانه بوده است.

سفارتخانه آمریکا در تهران از سال 1358 تغییرات بسیاری به خود دیده است. بخشی از قسمت شمالی سفارت در حال حاضر تبدیل به باشگاه ورزشی شده و در بخش جنوبی هم کتابفروشی تأسیس شده است. دیوارها البته فرق اساسی با گذشته پیدا کرده و روی آن‌ها شعارهای انقلابی و ضد آمریکایی نوشته شده است. این دیوارها اغلب سوژه‌ای برای عکاسان و فیلمبرداران خارجی مستقر در تهران است، تا با نشان دادن آن‌ها به موضوع رابطه ایران و آمریکا بپردازند. تصاویری از یک مجسمه فروپاشیده آزادی، یک پهپاد آمریکایی که در حال غرق شدن در دریایی از خون است، گل حمید استیلی به تیم فوتبال آمریکا که در آن توپ فوتبال به شکل مشت گره‌کرده درآمده و طرح‌هایی با لوگوی کمپانی‌های مشهور آمریکایی مثل مک‌دونالد، والت دیزنی، و لاکهید مارتین از جمله دیوارنگاره‌های جدید هستند.

از این نمای بیرونی که بگذریم، داخل سفارت تعدادی سوله و ساختمان ساخته شده که کاربری آنها از سالن اجتماعات گرفته تا رستوران و نمازخانه است.

ساختمان اصلی از نظر معماری دست‌نخورده باقی مانده. با فاصله از در اصلی اما همچنان نزدیک به خیابان، باغچه زیبایی با درختانی بلند این ساختمان را به دیوارهای کوتاه سفارت وصل می‌کند. محیط سفارت البته همین فضای سبز را ندارد. پر است از درختان بلند و بوته‌های بلند و کوتاه. جوی آبی هم از میان سفارت می‌گذرد.

یک ساختمان دوطبقه در میانه سفارت آمریکا در تهران، خانه سفیر بوده است. این خانه در حال حاضر متروکه و بسته است. البته ساختمان سفارت هم بسته است و تنها به صورت گروهی و با هماهنگی قبلی می‌توان از آن بازدید کرد.

ساختمان اصلی سفارت، سه طبقه دارد. دو طبقه اصلی و یک طبقه زیرزمین که البته خیلی هم نمی‌توان به آن زیرزمین گفت. برای ورود به این ساختمان، هم می‌توان از در مقابل خیابان اقدام کرد و هم از در پشتی. به نظر می‌رسد در پشتی صرفاً برای استفاده کارکنان سفارت بوده و در جلویی برای مراجعه مردم.

در روزهای ابتدایی پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران، مأموران دیپلماتیک آمریکایی دستگیرشده در آن نگهداری می‌شدند. بعدها این مجموعه به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی واگذار شد و یکی از مراکز آموزشی در زمان جنگ بود. سپس سازمان دبیرستان‌ها و هنرستان‌های سپاه در آنجا مستقر شد که هنوز هم در آن هستند. مدتی نیز بنیاد قرآن و عترت بود و در حال حاضر هم بسیج دانشجویی در این مجموعه قرار دارد و در پیوند با آن، مجتمع دانشجویی و فرهنگی 13 آبان در محل ساختمان اصلی سفارت تأسیس شده است.

حالا هم روی سردر سفارت آمریکا در تهران، این نوشته به چشم می‌خورد: مرکز فرهنگی دانشجویی 13 آبان.

منبع خبر: آرش امجدی

انتهای پیام/