از سامانه زمین و تأثیر آن بر دولت الکترونیک چه می‌دانید؟

 اجرای پروژه‌های دولت الکترونیکی یکی از مهم‌ترین اقدامات برای اجرای شعار سال ۱۴۰۱ به نام «تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین» عینیت یافت. سازمان حفاظت محیط زیست نیز همگام با دیگر دستگاه‌های دولتی و غیردولتی در راستای تحقق این هدف و اجرای شعار محیط زیستی سال با عنوان «محیط زیست مردم پایه، هوشمند و فناورانه»، موضوع دولت الکترونیک را در سرلوحه برنامه‌های خود قرار داد و بر این اساس، سامانه پنجره واحد مدیریت زمین، یکی از ۲۳ پروژه اولویت‌دار دولت الکترونیک است که به منظور ایجاد سهولت در ارایه خدمات و مجوزهای زمین محور و مدیریت و پایش بهینه اراضی ایجاد و راه‌اندازی شده است.  

ثبت و صدور مجوزهای مرتبط با ساخت و ساز در اراضی و املاک خصوصی و استعلامات مربوطه، ثبت و واگذاری بهره‌برداری از اراضی و املاک ملی، دولتی و وقفی، ثبت و پیگیری گزارش‌های مردمی زمین خواری و نظارت بر اجرای قوانین مرتبط با حوزه زمین، اهداف چهارگانه‌ سامانه است. به عبارت دیگر زمین، سامانه‌ای است که امکان ثبت درخواست و پیگیری به‌صورت الکترونیک و بدون مراجعه حضوری را برای متقاضیانی فراهم می‌کند که قصد اقداماتی نظیر تغییر کاربری، تفکیک، تجمیع، واگذاری و ساخت و ساز در اراضی و املاک کشور را دارند.

سامانه زمین دارای دو زیرسامانه با عنوان درگاه متقاضیان و پایش اراضی است و هم اکنون به نشانی https://iraneland.ir قابل دسترس و استفاده برای کاربران است. سامانه پایش اراضی به عنوان یکی از دو بخش اصلی سامانه «پنجره واحد مدیریت زمین» با رصد کردن استان‌های اصفهان، البرز، قزوین و زنجان شروع به کار کرده است و ماموریت ویژه جلوگیری از تخریب اراضی کشاورزی و حفظ جنگل‌ها و مراتع را دنبال می‌کند. ذینفعان سامانه پایش اراضی را طیف قابل توجهی از دستگاه‌هایی تشکیل می‌دهند که به نوعی تکلیف قانونی برای حفظ، نگهداری و مدیریت اراضی کشور به عهده آنها گذاشته شده است که در این خصوص می‌توان به وزارت راه و شهرسازی، سازمان محیط زیست، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، سازمان امور اراضی، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اشاره کرد.

به عبارتی سامانه زمین یکی از ۲۳ پروژه اولویت‌دار دولت الکترونیکی است که مصداق بسیار خوبی از همکاری‌ دستگاه‌های مختلف در کشور با یکدیگر است که با اشتراک‌گذاری اطلاعات در یک سامانه واحد، ذینفعان حوزه زمین را از مراجعات حضوری بی‌نیاز می‌کند. در حال حاضر ۱۰ دستگاه، اطلاعات پایه سامانه پنجره واحد مدیریت زمین را تامین می‌کنند تا مردم بتوانند به صورت هوشمند و بدون مراجعه حضوری از خدمات این سامانه بهره‌مند شوند. زیرسامانه پایش اراضی با دریافت تصاویر ماهواره‌ای به پردازش اطلاعات می‌پردازد و بر اثر آن تخلفات حوزه زمین را به پنج دستگاه متولی در حوزه حفاظت گزارش می‌دهد. بخش درگاه متقاضیان مردمی نیز به تسهیل دریافت مجوزهای حوزه زمین برای مردم می‌پردازد که با توجه به همکاری حدود ۲۱ دستگاه از حوزه آب و فاضلاب گرفته تا مسکن و شهرسازی و برق و گاز و غیره به استعلامات ثبت شده به طور سیستمی پاسخ داده می‌شود.

سامانه مدیریت زمین و مزیت‌های آن

یکی از اصلی‌ترین مزایای این سامانه این است که زمین، پایش رفتارهای سازمانی را امکان‌پذیر می‌کند. ضمن این که کوتاه‌شدن مسیر فرآیندها از طریق سامانه پنجره واحد مدیریت زمین، شفافیت را به همراه می‌آورد و جاهایی که کار به بن‌بست می‌خورد قابل شناسایی است. انجام پایش و پالایش در سامانه زمین، ویژگی مثبت این سامانه است، همچنین متعادل‌سازی در توزیع عادلانه ثروت در میان مردم از دستاوردهای مثبت سامانه زمین بوده که قادر است به کنترل جریان های سودجو در کشور بپردازد.

چندی پیش مازیار مباشری- مدیر کل دفتر تدوین ضوابط فنی و مقررات دولت الکترونیکی- با اشاره به اصلی ترین مزیت این سامانه گفته بود: در سیستم قضایی کشور موضوع زمین به طور عام از نظر آماری،  ۱۵ درصد پرونده‌های قضایی و ۵۲ عنوان مجرمانه قوه قضائیه را به خود اختصاص می‌دهد، بر این اساس متولیان امر در قوه قضاییه پیش‌بینی کرده‌اند این سامانه می تواند به کاهش ۵۰ درصد پرونده های قضایی مرتبط با عناوین مجرمانه مذکور بی انجامد.

وی معتقد است به کمک سامانه زمین، حدود ۸ هزار و ۶۰۰ پرونده در ۲۲ هزار هکتار از اراضی کشور در بازه زمانی ۱۱ ماه اخیر مورد بررسی قرار گرفته که بیش از ۸۰ درصد پرونده‌های مذکور به عنوان یک تخلف جدید در دستور کار یگان حفاظت قرار گرفته و بر همین اساس به عنوان دستاورد مهم فناورانه و تاثیر قابل توجه آن بر پیشگیری از مفاسد زمین‌خواری بسیار حائز اهمیت است.

سامانه پنجره واحد مدیریت زمین، خدمات خود به افراد کم برخوردار را از طریق دفاتر پیشخوان خدمات دولت ارائه می‌دهد. درباره جزئیات این مسئله می‌توان گفت سامانه پنجره واحد مدیریت زمین در راستای ارائه خدمت به اقشار کم برخوردار جامعه به ویژه افراد ناتوان، کم توان و معلول با همکاری دبیرخانه ستاد هماهنگی و مبارزه با مفاسد اقتصادی به موازات ارائه خدمات برخط خود، اقدام به واگذاری و انجام فعالیت‌های این سامانه از طریق دفاتر پیشخوان خدمات دولت کرده است.

ارائه خدمات زمین به افراد کم‌برخوردار در حالی صورت می‌گیرد که به طور هم‌زمان و در عین حال رایگان، از طریق سامانه یاد شده به نشانی https://iraneland.ir/ برای عموم در دسترس است، اما چنانچه فرد کم‌برخورداری بنا به هر دلیلی توانایی یا امکان بهره‌برداری از سامانه را نداشته باشد، می‌تواند با مراجعه به دفاتر پیشخوان خدمات دولت و پرداخت تعرفه‌ای که توسط دفاتر پیشخوان و بر اساس نرخ های ابلاغی و موجود کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات و یا سایر مبادی ذیربط برای انجام خدماتی نظیر تکمیل فرم، اسکن مدارک و مستندات و... ابلاغ شده است، از خدمات سامانه بهره‌مند شود.

ارائه خدمات سامانه زمین به افراد کم‌برخوردار توسط دفاتر پیشخوان بر اساس تفاهم‌نامه‌ای میان سازمان فناوری اطلاعات ایران و کانون کارفرمائی انجمن‌های صنفی دفاتر پیشخوان خدمات دولت صورت گرفته است و طبق مفاد این تفاهم‌نامه، کانون موظف است ضمن انجام هماهنگی لازم با تمامی دفاتر پیشخوان، امکان وصول، ثبت، پیگیری درخواست و اعلام پاسخ نهایی حسب درخواست متقاضیان کم برخوردار در سراسر کشور به سامانه زمین تا دریافت نتیجه نهایی را فراهم کند.

محمد خوانساری - معاون وزیر ارتباطات وفناوری اطلاعات - پنجره واحد مدیریت زمین را یک نمونه موردی مناسب از تکامل هوشمندسازی خدمات الکترونیکی با اثر متقابل بر فناوری‌های نوین دانست که قادر است به صورت چابک به ارایه خدمات به مردم بپردازد.

نقش هوش مصنوعی در عملکرد زمین

رویکرد استفاده از هوش مصنوعی در فعالیت‌های سامانه زمین و به ویژه در زیرسامانه پایش اراضی کشور با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای به طور جدی مد نظر قرار گرفته است به طوری که ردپای استفاده از هوش مصنوعی در شناسایی تغییرات مبتنی بر ایجاد هسته پردازشگر تصاویر ماهواره‌ای در سامانه زمین مشهود و نیاز است اقدامات و فعالیت‌هایی که تا کنون به صورت نیمه سیستمی صورت گرفته است با کمک نخبگان و متخصصان داخلی تکامل یابد.

سامانه پنجره واحد مدیریت زمین را به دلیل انطباق با سطوح (فنی، معنایی، فرآیندی و قانونی) چارچوب تعامل‌پذیری کشور (IGIF) و همچنین چارچوب و مدل‌های مرجع معماری سازمانی، می توان به عنوان یکی از سامانه‌های پیشرو در هوشمندسازی خدمات الکترونیکی توصیف کرد که به دنبال دستیابی به بالاترین سطح بلوغ تعامل پذیری یعنی تعامل پذیری بین سازمان هاست که با ایجاد تعامل منسجم با قوای سه گانه این مهم دنبال می شود.

براساس آخرین گزارشی که سازمان فناوری اطلاعات در اوایل فروردین ماه در زمینه مهم ترین پروژه های این سازمان درسال گذشته منتشر کرد اعلام شده است این سامانه در ماه های گذشته در ۱۵ استان کشور استقرار یافته و با فعالیت این سامانه بیش از ۹۰۰ مورد تخلف در این زمینه شناسایی شده و حدود ۸۰ درصد از تغییرات اراضی شناسایی شده توسط این سامانه تخلفاتی بوده که رخ داده است. جالب اینکه ۸۷ درصد تخلفاتی که توسط این سامانه ثبت شده پیش از این سابقه پیگیری به عنوان تخلف را نداشته‌اند.