خانه شیخ کبیر، پایگاه مشروطه خواهی بابل
محبوبه
خندانی
به گزارش خبرنگار اخبار ساخته ها؛ خانه تاریخی شیخ کبیر که ۱۵۰ سال قدمت دارد، در همسایگی مسجد محدثین این شهر واقع است و در تاریخ ۱۸ بهمن سال ۱۳۹۳ به شماره ۲۱۱ ۳۱ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
محله تاریخی طوقداربن بابل، محله‌ای که چندین بنای تاریخی همچون مقبره ملانصیرا و شیخ کبیر، تکیه ملاجعفرا، خانه خلیل‌زاده، خانه شیخ کبیر و خانه کرباسی را در خود جای داده است.
خانه تاریخی شیخ کبیر خانه‌ای که ظهیرالدوله داماد ناصرالدین شاه و حکمران مازندران در درگیری خود با شیخ کبیر نتوانست تکانش دهد خانه‌ای که عده‌ای از طرفداران مشروطه موسوم به برقی‌ها از پس رویارویی با آن و صاحبش برنیامدند اما شنیده‌ها حاکیست بولدوزر شهرداری بابل خود را مهیای نبرد با این بنای تاریخی فرتوت و نیمه جان این شهر کهن کرد که با دخالت ماموران یگان حفاظت میراث فرهنگی بابل و دستور دادستان بابل مبنی بر تخریب نکردن این بنای تاریخی ختم به خیر شد.
در روزهای اخیر دوباره بحث تخریب این بنا تاریخی بر سر زبان ها افتاده است. در این گزارش به اتفاقات و خبرهای چند سال اخیر این بنا بیشتر می پردازیم و قضاوت را بر عهده خواننده این متن می گذاریم.
شیخ کبیر و خانه تاریخی
شیخ کبیر در سال ۱۲۴۲ هجری قمری در یک خانواده مذهبی و روحانی در بارفروش (بابل فعلی) دیده به جهان گشود و پدر وی ملا صفرعلی بابلکناری از علمای خطه بارفروش بود. این عالم بزرگ که ۱۰۲ سال از خداوند عمر گرفت، دارای فرزندی نبود و در سال ۱۳۴۴ هجری قمری در بارفروش درگذشت. وی در زمان حیاتش برای کسب علوم دینی به نجف اشرف عزیمت کرد و در محضر استادان خود شیخ محمد صالح برغانی حائری و برادر شهید ثالث ، ملا محمد تقی غروی اصفهانی و شیخ محمد حسن نجفی اصفهانی در نجف به درجه اجتهاد نائل شد.
شیخ کبیر بعد از رسیدن به مرحله اجتهاد همزمان با آغاز مشروطه خواهی در ایران در حدود سال ۱۳۲۵ هجری قمری و ۱۲۸۵ هجری شمسی به بارفروش برگشت و از همین سال به همراه شیخ سلمان سیف‌الاسلام در بابل منزل خود را به جریان اصلی مشروطه مشروعه خواهی بابل و مازندران تبدیل کرد به گونه ای که تمامی تلگراف ها از پایتخت در خصوص مشروطه مشروعه خواهی و تمامی تلگراف ها از علمای نجف به مازندران و بابل به همین خانه ارسال می شد.
حضور سه پادشاه ایران در خانه شیخ کبیر
به نوشته کتاب " نگین محدثین شرح حال شیخ کبیر" ، خانه شیخ کبیر محل جلوس سه پادشاه ایران بود و ناصرالدین شاه در سال ۱۲۹۲ هجری قمری در سفری که به بارفروش داشت در منزل شیخ کبیر حضور یافت. محمدعلی شاه قاجار دومین پادشاهی بود که در سال ۱۳۲۹ هجری قمری ۱۲۹۰ هجری شمسی به منظور استرداد تاج و تخت بر باد رفته از روسیه وارد گنبد شد و روز ۱۲ مرداد سال ۱۲۹۰ هجری شمسی وارد ساری شد و سپس برای جلب نظر شیخ کبیر برای تصاحب پادشاهی به منزلش رسید که از شیخ جواب منفی دریافت کرد . رضاشاه پهلوی هم چندین مرحله زمانی که سردار سپه و نخست وزیر بود به منزل شیخ کبیر سفر کرد.
تخریب بناهای تاریخی در بابل کم سابقه نیست و دستکم طی چند سال گذشته تعدادی بنای مهم تاریخی این شهر تخریب شد . بسیاری از فرهنگ دوستان بابلی این پیشنهاد را مطرح می کنند که خانه شیخ کبیر می تواند به موزه مشروطه تبدیل شود.
در آبان ماه سال 1398 قربانعلی ولی زاده بورا فرماندار وقت در حاشیه بازدید از خانه تاریخی شیخ کبیر گفته بود: برنامه مرمت خانه تاریخی شیخ کبیر ظرف مدت یک هفته آینده آماده و برای بازسازی تحویل اوقاف می شود. خوشبختانه اوقاف بابل نسبت به مرمت آثار تاریخی وقفی در حال حاضر نگاه مثبتی دارد و این روحیه خوب فرهنگی قابل تقدیر است .
فرماندار بابل همچنین گفت : اداره میراث فرهنگی بابل موظف شده است که آثار تاریخی ارزشمند شهرستان را که در معرض تخریب قرار دارد شناسایی کند و اگر وقفی است برای بازسازی طرح آن را به اوقاف تحویل دهد. خانه تاریخی شیخ کبیر از جمله آثار ارزشمندی است که نباید اجازه داد بیش از این سرمایه شهرستان تخریب شود .
همان آبان سال 1389 مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بابل نیز گفته بود: ارائه طرح مرمت برای خانه شیخ کبیر حدود ۳۰۰ میلیون ریال اعتبار نیاز دارد که اداره کل میراث فرهنگی باید در سر فصل اعتبار خود قرار دهد تا این کار انجام شود . انتظار ما این است که اداره اوقاف بابل چند بنای تاریخی وقفی را طی یک نامه به ما معرفی کند که ما بتوانیم همزمان این سه بنای تاریخی را به اداره کل معرفی کنیم تا برای ارائه طرح برای آن سرفصل اعتبارات در نظر گرفته شود.
شهرستان بابل دارای ۲۰۰ اثر تاریخی است که از این تعداد ۹۵ اثر به ثبت ملی رسیده است.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه بابل حسن برزگر نیز افزود :با توجه به اینکه خانه تاریخی شیخ کبیر وقفی است و از طرف دیگر این بنا به ثبت ملی رسیده است لذا بازسازی آن نیازمند ارائه طرح از سوی میراث فرهنگی است. اوقاف بابل برای بازسازی این بنای تاریخی مشکل اداری یا محدودیت مالی ندارد بلکه منتظر ارائه طرح از سوی میراث فرهنگی هستیم.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه بابل اظهار داشت: در صورت ارائه طرح از سوی میراث فرهنگی بابل بلافاصله بازسازی و مرمت این بنای تاریخی با نظارت کارشناسان میراث فرهنگی آغاز خواهد شد.
در حالی است که سال ۱۴۰۰ زمزمه تخریب این بنای تاریخی و با ارزش شهرستان بابل به گوش می رسید، خانه‌ای که قرار بود خانه علما بابل باشد، مکان تاریخی که می‌رفت در راستای حفظ شعائر دینی و مذهبی همگام با فعالیت سیاسی شاهد جذب گردشگران و فرهنگ دوستان باشد در آستانه تخریب قرار گرفت.
همچنین از طرفی نگرانی‌ها برای حفظ این آثار ارزشمند تاریخی از باب تامین اعتبار برای خرید یا بازسازی این آثار است که با وجود اظهارات رئیس اداره اوقاف بابل که مدعی شده بود هیچ مشکلی برای بازسازی ندارد با محدودیت جدی در این حوزه مواجه شد. این در حالی است که میراث فرهنگی که متولی حفظ این آثار تاریخی است زمانی می‌تواند از این ثروت ملی حمایت کند که دولت در تخصیص اعتبار به این حوزه نگاه ویژه داشته باشد.
اگرچه رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بابل در سال ۱۴۰۰ قاطعانه اعلام کرده که اجازه تخریب این بنا داده نخواهد شد اما شاهد تخریب مخفیانه سقف این بنا تاریخی بودیم که اگر به آن توجه نشود به‌زودی این آثار باارزش تاریخی نیز نابود و به دست فراموشی سپرده می‌شود.
در آذر ماه سال 1401 امام جمعه مسجد مقدس محدثین بابل با اشاره به اینکه بنای تاریخی شیخ کبیر وقفی است و اداره اوقاف بابل درنظارت آن کوتاهی کرده است، گفت: متولی این بنا با هماهنگی اوقاف برای کسب درآمد بیشتر با تخریب این بنای باارزش تاریخی قصد ساخت و ساز و احداث آپارتمان دارد. متولی این بنا در گذشته جلسه‌ای با بنده داشته و صراحتا عنوان کرده بود که قصد تخریب بنا و احداث ساختمان به منظورخرید و فروش و درآمدزایی داشته و این منبع درآمدی برای اوقاف و مسجد می‌شود اما بنده به شدت مخالفت کردم.
امام جمعه مسجدمقدس محدثین بابل با اشاره به اینکه اداره اوقاف شهرستان بابل به‌عنوان ناظر اهمال کاری داشته و باید پاسخگو باشد، گفت: به محض اطلاع از تخریب مخفیانه بنا تاریخی شیخ کبیر با هماهنگی دادستانی و فرمانداری جلوی تخریب بنا گرفته شد و مقرر شد برای جلوگیری از ریزش بنا با قرار دادن پلاستیک سقف آن را بپوشانند.
عسکر نصیرایی با اشاره به اینکه منتظر حکم دادستانی هستیم، افزود: از متولی این بنا که عامل تخریب بوده شکایت کردیم.
امام جمعه مسجد مقدس محدثین با اشاره به اینکه این بنا وقفی است لذا اداره اوقاف بابل درنظارت آن کوتاهی کرده است، یادآور شد: متولی این بنا با هماهنگی اوقاف برای کسب درآمد با تخریب این بنای باارزش تاریخی قصد ساخت و ساز و احداث آپارتمان داشته است. متولی این بنا در گذشته جلسه‌ای با بنده داشته و صراحتا عنوان کرده بود که قصد تخریب بنا و احداث ساختمان به منظورخرید و فروش و درآمدزایی داشته و این منبع درآمدی برای اوقاف و مسجد می‌شود اما بنده به شدت مخالفت کردم.
این مسئول با بیان اینکه میراث فرهنگی از متخلفین شکایت کرده و دارای پرونده هستند، تصریح کرد: سال گذشته در بازدیدی که با حضور متولیان امر و فرماندار وقت (ولیزاده) انجام دادند مقرر شد در این بنا خانه مشروطه به‌عنوان اثرباستانی و موزه احداث شود و مورد قبول همگی قرار گرفت. در آن جلسه رئیس اداره اوقاف بابل قول مساعد برای بازسازی این اثر تاریخی را داده بود ولی امروز به‌عنوان ناظر مقصر و باید پاسخگو باشد.
امام جمعه مسجد مقدس محدثین با اشاره به اینکه همه می‌دانیم که میراث فرهنگی، برای همه مردم ایران و مسلمین است هرچند متولی خاص داشته باشد، یادآور شد: این جرم و خطای عمدی، نابخشودنی است. دادستان بابل باید سریع‌تر اقدام کند و دستور حفظ آن را به طور موقت صادر کند تا بعد به ترمیم و تکمیل آن پرداخته شود؛ زیرا اولین باران زمستانی این ابنیه را نابود می‌کند.
اوایل اسفند مال امسال رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان بابل با بیان اینکه اتهام زدن به میراث در بی‌توجهی به آثار تاریخی کار شایسته‌ای نیست، گفت: در گذشته می‌شد با ۶۰۰ میلیون تومان بنای شیخ کبیر را مرمت کرد اما با وضع موجود نیازمند اعتباری بالغ بر یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان هستیم. آثار تاریخی، فرهنگی و دینی هویت شهر ما هستند چرا متولیان و دستگاه‌های اجرایی با میراث همسو نیستند.
این مسئول با اشاره به اینکه تمام توان خود را برای حفظ بنای تاریخی شیخ کبیر انجام دادیم، یادآور شد: طی نامه‌ای به شهرداری مبنی بر خطر ریزش بخشی از ساختمان و متعاقب آن تخریب بخشی از سقف این بنا توسط مالک، به محض اطلاع همکاران دیوان حفاظت ما و با دستور دادستان بابل جلوی این کار گرفته شد.
وی با اشاره به اینکه شهرداری موظف است قبل از تخریب هرگونه بنای تاریخی چه ثبت ملی باشد چه نباشد از میراث فرهنگی استعلام بگیرد، یادآور شد: شهرداری متخلف است زیرا بدون استعلام از میراث اقدام به تخریب این بنا کرده است همانند کاری که در چندسال گذشته با حمام میرزایوسف کرد و ما شهرداری را محکوم کردیم اما با حکم نهایی قضایی بعد از ۱۲ حکم شهرداری تبرئه شد و اشتباه امروز شهرداری نتیجه همان تبرئه غیراصولی دستگاه قضائی است.
وی افزود: بعد از جلوگیری از تخریب بنای شیخ کبیر در شعبه ۶ دادیاری بابل تشکیل پرونده شد و شعبه به استناد همان رای دیوان عدالت اداری که این بنا از ثبت ملی خارج شده بود حکم به برائت مالک داد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان بابل، خاطرنشان کرد: در مرحله دوم که مالک اقدام به تخریب باقی مانده بنا کرد با حضور ماموران جلوی کار گرفته شد و با حضور در دادسرا و اخذ حکم دادستانی شخصا در محل حضور یافته و طی تماسی با فرماندار و معاون سیاسی فرماندار درخواست توقف تخریب داشتم که مالک ضمن توقف عملیات تخریب مدعی شد با حکم دیوان کسی قادر نیست جلوی کار را بگیرد.
دهستانی ادامه داد: ما تمام اقدامات و پیگیری قضایی و حقوقی را انجام دادیم و کار اصلی مربوط به حوزه قضائی است تا چه حکمی مطابق با مستندات و مدارک صادر می‌کند.
وی با اشاره به اینکه این بنا چه در ثبت ملی باشد چه نباشد دارای ارزش فرهنگی، سیاسی و تاریخی است، تصریح کرد: این بنا متعلق به عالم سیاسی و دینی عصر قاجاربوده که پادشاهان در آن رفت و آمد می‌کردند انتظار ما از همه دستگاه‌های اجرایی حمایت از این بنا و حفظ این آثار با ارزش تاریخی بود و همچنین انتظار ما از مالک بنا و اداره اوقاف و امورخیریه بابل این است که عملیات تخریب را متوقف کنند زیرا آسیب جدی به هویت تاریخی و فرهنگی ما وارد می‌شود. باید انتقال فرهنگ گذشته به نسل امروزی با این علما، آثار به جای مانده باشد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان بابل با اشاره به اینکه خط قرمز ما حفظ آثار تاریخی و میراثی است و کوتاهی از سوی میراث بابل انجام نشده و مستندات پیگیری و اقدامات ما موجود است، اظهار کرد: زمانی پیگیری میراث جواب می‌دهد که دستگاه‌های متولی و احکام قضایی به نفع آنها پشت میراث را خالی نکنند. میراث تنها و مظلوم واقع شده و هیچ حامی ندارد برای حفظ آثار میراثی نیازمند مشارکت مردم و ورود سرمایه گذاران بخش خصوصی و حمایت جدی همه مسئولان امر هستیم.
همچنین وی از کمبود اعتبار برای مرمت، بازسازی و خرید آثار میراثی گفتو افزود: اعتبارات میراث فرهنگی کشور طبق آمار اعلام شده تنها ۱۳ درصد رشد داشته است که جوابگوی این حجم کار نیست.
دهستانی خواستار توجه جدی نمایندگان مردم بابل به حوزه میراث در تخصیص اعتبار شد و گفت: گرچه نمایندگان بابل قول دادند رایزنی لازم را در این خصوص داشته باشند اما تاکنون ریالی به این حوزه کمک نشده است که امیدواریم نمایندگان بابل توجه ویژه داشته باشند تا شاهد چنین اتفاقی نباشیم.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان بابل با بیان اینکه اتهام زدن به میراث در بی‌توجهی به آثار تاریخی کار شایسته‌ای نیست، افزود: درست است اگر مسئولان گذشته به نحو احسن دفاعیات قابل قبولی داشتند این بنا از ثبت ملی خارج نمی‌شد تا تلاش مجدد ما برای ثبت دوباره با مشکل روبرو شود اما در شرایط فعلی نیازمند حمایت دادستان، فرماندار و دیگر دستگاه‌ها هستیم.
خانه تاریخی شیخ کبیر در بابل که نخستین پایگاه مشروطه خواهی این شهرستان محسوب می‌شود در چند سال اخیر و بنا به دلایل مختلف در آستانه فروپاشی قرار گرفته است.
آیت الله شیخ محمدحسن مازندرانی معروف به شیخ کبیر (۱۳۴۵-۱۲۴۰ ق)، یکی از فرزانگان جهان تشیع، فقیه جلیل القدر، حکیم فرزانه، عالم نامدار و مجتهد فرهیخته بود و زعامت و مرجعیت مازندران و شمال کشور را به عهده داشت و از شاگردان شیخ انصاری بود که بزرگانی چون آیت الله مرعشی نجفی به دریافت اجازه از ایشان مفتخر شد.
بیت ایشان همواره محل رفت و آمد مردم و پناهگاه افرادی بود که از مشکلات مختلف رنج می بردند و برای رفع آن، از وجود مبارکش استمداد می کردند. به طوری که در سفرنامه ناصر الدین شاه آمده، وی نیز در سفر به مازندران، به محضر آن بزرگوار شرفیاب گردیده و عرض ادب نمود.
این خانه تاریخی متعلق به دوره قاجاریه با آجر و مصالح ساروج و آهک ساخته شده است، اما تعمیر بخشی از نمای بیرونی این خانه تاریخی با بتن در سال های اخیر هم سبب شده تا نمای آن چنان زشت جلوه کند که کسی متوجه تاریخی بودن آن نشود. با این وصف سقف خانه شیخ کبیر شیروانی و سفال بام است و زیر سقفش هم چوب به کار رفته است. درب و پنجره این بنا نیز از جنس چوب نماکاری شده و در قالب بناهای دوران قاجاریه است.
شهرستان بابل با بیش از ۲۰۰ اثر تاریخی و میراثی رتبه نخست مازندران را به لحاظ تعداد ابنیه های تاریخی دارد که این آثار تاریخی شامل تکایا و حسینیه ها، پل ها، حمام ها، برج مقبره ها و خانه‌های تاریخی می باشد که به گفته کارشناسان ۷۰ درصد این ابنیه ها نیازمند مرمت و بازسازی می باشند.
انتهای پیام/